‘Waarom zou ik naar de kerk gaan?’ Op deze ene vraag kun je heel veel antwoorden geven. Ik vind het een belangrijke vraag. Voordat je met elkaar een discussie over de tweede kerkdienst op zondag begint, moet je het eerst over deze vraag hebben. Wat is de motivatie om naar de kerk te gaan? Daarover wat gedachten in deze en de volgende aflevering in deze blog-serie (klik hier voor deel 1).
In 1971 verscheen het boek ‘Waarom zou ik naar de kerk gaan?’ van prof. dr. A.A. van Ruler (1908-1970). Hij was hervormd predikant vanaf 1933 en vanaf 1947 hoogleraar dogmatiek en ethiek aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Qua dogmatiek sympathiseerde hij met de Gereformeerde Bond. Qua ethiek was hij meer midden-orthodox. Een uitspraak van hem (te vinden op Wikipedia) die dat goed weergeeft is:
“De ware zondagsheiliging is ’s morgens de kerkdienst, ’s middags de Galgenwaard en ’s avonds de leerdienst.”
Vanwege medische redenen kon hij zes jaar lang niet preken en zat dus al die tijd wekelijks in de kerk als kerkganger. Die ervaring, wat er door hem heen gegaan is in al die jaren dat hij bijna elke zondag de kerkdienst als gemeentelid meemaakte, heeft hij in dit boek van 175 bladzijden opgeschreven. En omdat hij (in zijn tijd al!) de kerkgang schrikbarend terug zag lopen, komt hij tot een opsommingen van maar liefst 21 redenen waarom het goed is om naar de kerk te gaan.
Het is een aardige oefening om die 21 argumenten eens op je te laten inwerken en aan te strepen welke redenen ook die van jou zijn. Hier komen ze (het zijn de titels van de hoofdstukken van het boek):
- Om een kans op bekering te lopen
- Om een gewoonte vol te houden
- Om een traditie voort te zetten
- Om de existentie ten volle te beleven
- Om de arbeid van de lofprijzing te volbrengen
- Om het bijschrift bij het plaatje te lezen
- Om de wereld voor te dragen
- Om m’n bestaan tot de bodem te doorgronden
- Om het heil te ontvangen
- Om tot het licht te komen
- Om in de gemeenschap te worden ingelijfd
- Om in het openbaar het geloof te belijden
- Om mijn bijdrage aan de gemeente te leveren
- Om (eventueel) een ambt te dragen
- Om de zin van de zondag te verwerkelijken
- Om het kerkelijke jaar mee te maken
- Om rust te vinden
- Om gesticht te worden
- Om weer op toonhoogte te komen
- Om wegwijs gemaakt te worden
- Om de verlossing van de wereld te vieren
Van Ruler sluit na deze 21 antwoorden af met een evaluatie. Onder deze 21 zit er niet één die overtuigend het bewijs levert dat je persé naar de kerk moet. Het zijn geen bewijzen, maar samen vormen ze een keten van argumenten. Van Ruler zegt het zo: we hebben de diamant van de kerkdienst in het licht gehouden en telkens fonkelden weer andere facetten op.
Het kan trouwens aardig zijn om ook eens na te gaan welke van deze 21 redenen er in jouw kerkelijke gemeente nauwelijks of niet een plaats krijgen. Van Ruler zelf miste in de zes jaar dat hij elke zondag in de Janskerk in Utrecht zat, drie elementen die struktureel ontbraken, nl. * een kans op bekering (nr.1), * de ontdekking van de zondaar aan zichzelf (nr. 8) en de volle vreugde over de verlossing die Christus voor en in ons tot stand gebracht heeft (een mix van nr. 5 en nr. 19).
Omgekeerd kun je je ook afvragen: ‘Waarom zou ik niet naar de kerk gaan.’ Van Ruler noemt een heel rijtje bekende antwoorden. Wat heb ik eraan? Het is sentimenteel geleuter. Het is saai en stomvervelend. Het houdt alle ontwikkelingen op sociaal en wetenschappelijk terrein. Het houdt de mensen alleen maar dom. Het gaat over sprookjes en mythen. De dominees zijn vaak schijnheilig, de ouderlingen hypocriet en de kerkleden huichelachtig.
Volgens Van Ruler zijn al deze argumenten om niet naar de kerk te gaan net zo oppervlakkig als de kritiek op het gezemel van de dominee en de voorspelbaarheid van de kerkdienst. Volgens hem zijn er maar twee geldige redenen om niet naar de kerk te gaan. De eerste is: je gelooft niet in God en wilt ook bewust zo leven. Van Ruler noemt dat “een waanzinnige opstandigheid tegen God” en vindt dat wie daar eerlijk voor uit komt, respect verdient. De tweede is: je gelooft wel, maar niet dat Jezus de enige weg terug naar God en het eeuwige heil is. Van Ruler noemt dat “de haat tegen de Messias van Israel”. Maar helaas, zegt hij erbij, maken de meeste mensen die niet of niet meer naar de kerk gaan, zich over deze vragen helemaal niet druk. Er komt ook geen andere levensovertuiging (communisme, humanisme, islam, boeddhisme) voor in de plaats. Daar is het leven en is ook onze cultuur oppervlakkig en kleurloos en flets geworden.
Als afsluiting nog een citaat van Van Ruler (ook te vinden op Wikipedia):
Er zijn mensen die nooit naar de kerk gaan, maar wel zeggen gelovig te zijn. Ze zijn te vergelijken met mensen die van muziek houden, maar nooit een concert bezoeken.
Ernst Leeftink - Predikant / Pastor in de Nederlandse Gereformeerde Kerken 
Toen ik bijn een halve eeuw geleden Christus ontmoette en mocht volgen, mocht het voor mij elke dag zondag zijn met drie diensten er bovenop. Ja, die eerste liefde, niet waar….