Op 11 november viert half Nederland Sint Maarten. Het is een eeuwenoude traditie, die ook in het hoge Noorden van Duitsland in ere wordt gehouden, namelijk in de regio Ostfriesland (Emden, Aurich). Daar verscheen een aantal jaren geleden het prachtig boekje “Mien lüttje Lateern – plattdeutsche Lieder zu Martini”. Het heeft 52 bladzijden en is nog steeds voor € 9,95 + verzendkosten te verkrijgen bij de Ostfriesische Landschaft.
Zingen ter ere van Maarten Luther
Wat ik nooit geweten heb is, dat men daar zo’n 200 jaar geleden, vanaf het midden van 1800, de datum verschoven heeft van 11 november naar 10 november. Waarom? Omdat 10 november de geboortedag van Maarten Luther is. In die tijd hoorde Ostfriesland bij het protestants-lutherse koninkrijk Hannover. Daar besloot men in 1852 dat op het feest van
Sint Maarten niet langer de katholieke heilige Sint Martinus van Tours centraal mocht staan, maar dat het een kinderfeest ter ere van de grote “Glaubensmann und Lichtfreund” Maarten Luther moest worden. Op 10 november dus. In Nederland en in de andere delen van Duitsland werd en wordt Sint Maarten nog steeds op 11 november gevierd.
Bijzonder is ook, dat er vanaf die tijd Sint Maarten liedjes gemaakt zijn waarin Maarten Luther bezongen wordt als de goede man die ons wel wat geven kan.
Het lied ‘Mien lutje lanteern’
Iets anders wat mij in dit boekje opviel was de oorsprong van ‘Mien lutje lanteern’. Dat is in Groningen zo ongeveer het populairste Sint Maarten lied in het eigen dialekt. Het gaat als volgt:
Mien lutje lanteern, ik zai die zo geern.
Doe daanst deur de stroaten, dat kinst ja nait loaten.
Vandoag mout ik lopen, mien laidje verkopen.
Mien lutje lanteern, ik zai die zo geern.
Ik ken dit lied van jongsaf aan. Mijn vader schreef er al over in 1976 (zie hier). Dus ik dacht: dit lied moet al wel eeuwen-oud zijn. Maar wat blijkt? Niets is minder waar! Melodie en ‘plattdüütse’ tekst zijn afkomstig van Gretha Schoon, die het samen met kinderen van haar klas in Emden bedacht en geschreven heeft. Het werd meteen razend populair en is al snel in het Gronings vertaald door David Hartsema, de vaste tekstschrijver van de bekende Groningse zangeres Lianne Abeln.
Kiek, dat heb ik nou nooit waiten!
Tenslotte: in 1989 verscheen het boek “Sint Maarten Suntermeerten – 150 liedjes verzameld door Wim Faber met, zoals de titel zegt, 150 liedjes uit heel Nederland (van Groningen via Noord-Holland tot Limburg toe) en zelfs uit Noord-Duitsland, België, Frankrijk en Zwitserland. Antiquarisch is het nog te krijgen.
De enige verwantschap met het lied-arsenaal van de tegenwoordige St. Maarten-klantjes lijkt me, dat de zak de plaats van de mond heeft ingenomen. De gans is namelijk vandaag verdwenen. Of herinnerd het volgende lied er nog aan?
De hoge bisschopshoed en de lange slipjas zijn behouden gebleven, getuige het volgende lied:
Van de kledingstukken is het slechts een kleine stap naar de volgende: 
Het feit dat St. Maarten in zijn leven veel weggaf, wordt in deze liederen op listige wijze uitgebuit: geef maar flink wat, dan kom ik ’t hele jaar niet weer: 
Nogmaals: wie was St. Maarten? Juist, u vat het al: hij was een brave man. Hoor maar: 
Natuurlijk houdt iedereen daarvan, dus: open die zak! Het is beter te geven dan te ontvangen, zei St. Maarten, en dat had hij niet van zichzelf. Toch zijn er lieden, die zelfs op zijn verjaardag de deur stijf dichthouden. Dat gaat niet aan, als je eerst welgemeend zingt: 
Wanneer je dan geen respons krijgt, probeer je het nog eens, nu in ’t Gronings: 
Nog niks te zien of te horen? Eén keer nog, een nieuw liedje: 
Helaas geen geluk, geen gaven, geen zak open. Omdat drie keer scheepsrecht is, is nu bewezen dat de bewoners van dit huis geen oog en oor hebben voor het lijden der jeugdige mensheid. Voor zoiets is maar één lied, overigens niet geheel naar de geest van de goedheiligman, maar je moet ook maar zoiets meemaken: 
O zo!
A
l deze liederen leven gelukkig echt. Ik heb ze op onze stoep meermalen horen zingen. Ook in de school kom je ze tegen. Er zal wel van streek tot streek verschil zijn, maar dit onderwerp biedt ook in de klas grote mogelijkheden op 11 november. Of je wilt of niet, op de middag van die dag kun je in de klas ook slecht iets anders doen dan bieten snijden en zingen: St. Maarten was een brave man!
Ernst Leeftink - Predikant / Pastor in de Nederlandse Gereformeerde Kerken 