De Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt en de Nederlands Gereformeerde Kerken gaan fuseren. De breuk uit de jaren ’60 van de vorige eeuw wordt geheeld. Een hoopvol teken: christenen die weer samen één worden in plaats van zich van elkaar af te splitsen. “De Nederlandse Gereformeerde Kerken” heet het nieuwe kerkverband waar alle plaatselijke kerken die bijbelgetrouw gereformeerd willen zijn zich bij mogen aansluiten. Opdat zij allen één zijn rondom een open bijbel en met Jezus Christus in het centrum – ook als je het niet in alles met elkaar eens bent.
GKV niet meer confessioneel-gereformeerd
Toch gaan er twee GKV-kerken niet mee, die van Urk en van Capelle aan de IJssel – Noord. Een aantal verontruste GKV-ers, waaronder de predikant Rufus Pos en Henk Room, hebben zich verenigd in de Kerngroep Bezinning GKV. Zij organiseerden zaterdag 19 november een bijeenkomst waarop ds. Jan Wesseling, ds. Bart van Egmond en mr. Pieter Pel spraken over de ontwikkelingen in de GKV. Ook werd het boek ‘Het Woord in geding’ gepresenteerd. Want dat is het bezwaar van de deze verontruste vrijgemaakte broeders en zusters: doordat er anders met de Bijbel wordt omgegaan, “is de vraag in geding of de GK nog wel daadwerkelijk confessioneel-gereformeerde kerken zijn, waarin de Bijbel en het gereformeerd belijdenis -en dus wij met onze kinderen- veilig zijn”, aldus de website. Die vraag heeft de Kerngroep zelf al beantwoord met ‘nee’ als je het interview met ds. Henk Room en mr. Pieter Pel leest in het Reformatorisch Dagblad van 10 november 2022. Daarin zegt Pel: “Wie op 1 mei 2023 niet meegaat met de fusie maar wil blijven die hij was, namelijk confessioneel gereformeerd, komt buiten het nieuwe kerkverband te staan.” Dat komt volgens hem omdat “het in de GKV niet meer veilig is en dat je tot deze keuze gedwongen wordt.”
Nu kun je besluiten om niet mee te willen gaan met de nieuwe fusie-kerk van de GKV en de NGK. Maar wat is het alternatief? Daarover laten Room en Pel zich ook uit. Ze willen eerst tijdelijk confessioneel-gereformeerd-vrijgemaakt kerkverband vormen van een paar plaatselijke gemeentes “met hier en daar regioplekken, die zich mogelijk tot nieuwe gemeenten kunnen ontwikkelen.” Ook zal meteen contact gezocht worden met andere confessionele kerken die van harte bijbels-gereformeerd willen zijn, zoals de CGK, de twee andere nieuw-vrijgemaakte kerken en de HHK. Door deze eenheid te zoeken wil men verdere verbrokkeling tegengaan. “Zo kan een kerkelijke herverkaveling nadere vorm krijgen.”
Wat is het alternatief?
Ik vind het pijnlijk dat straks weer een smaldeel van de GKV’ers zich afsplitst met het zware verwijt dat wie achterblijven niet oprecht gereformeerd zijn. Maar wat ik voor deze derde golf nieuw-vrijgemaakten minstens zo pijnlijk vind, is het gebrek aan alternatief dat ze hebben. Ik merk aan alles dat de klassieke GKV-ers klem zitten. Ze willen oude-stijl-vrijgemaakt blijven, dus orthodox in hun standpunten als het gaat om de vrouw in ambt en homoseksualiteit. De veranderingen op dit gebied wijten ze aan een nieuwe, niet-gereformeerde manier van omgaan met de bijbel. Tegelijk zijn ze, als hard-core-vrijgemaakten, niet bevindelijk, al laten ze zich voorlichten door iemand als ds. G. van den Brink van de HHK. En de PKN als kerk waar de vrijzinnigheid principieel getolereerd wordt is voor hen geen optie, al laten ze zich voorlichten door iemand als ds. H. van den Belt van de Gereformeerde Bond. En diep in hun hart moeten ze toegeven dat ook de CGK geen optie is, want dat huis is nog erger in en tegen zichzelf verdeeld dan de GKV.
De culturele kloof
Wat daar nog bij komt is de sociologische en culturele kloof tussen bevindelijk-reformatorisch en orthodox-gereformeerd. Nagenoeg de hele GKV en de hele NGK en ook een aanzienlijk deel van de CGK is open-minded naar de samenleving toe. Die houding gaat terug tot de tijd van Abraham Kuyper rond 1900. Hij wilde midden in de wereld staan zonder van de wereld te worden, om eens een oud gereformeerd gezegde aan te halen. Dus stichtte hij de Vrije Universiteit, streed voor het christelijk onderwijs, richtte de ARP (de eerste gereformeerde politieke partij) op, gaf een gereformeerd dagblad en een gereformeerd weekblad uit en was op nog veel meer fronten aktief om christenen te mobiliseren hun plaats in de samenleving in te nemen. Vandaag zijn de ChristenUnie en het Nederlands Dagblad daar voorbeelden van. Tegenover die mentaliteit had je 100 jaar geleden een man als ds. Kersten. Hij is de oprichter van de SGP, de politieke partij die nu nog steeds bestaat. En hij is één van de mensen die de opkomst van andere reformatorische organisaties heeft bevorderd, waaronder het Reformatorisch Dagblad. Maar de houding naar de samenleving is heel anders, namelijk terughouden en afwerend naar de boze wereld toe.
Beide stromingen willen bijbelgetrouw-gereformeerd zijn. Alle drie de verontruste (ex-)vrijgemaakten groeperingen hebben juist daarover hun zorgen als het om de GKV gaat. De theologische orthodoxie van de reformatorische kerken spreekt hen veel meer aan. Maar hun christelijke levensstijl en spiritualiteit ligt er mijlenver vanaf, want cultureel gezien zijn ze diep geworteld in de traditie van Kuyper. Dus zullen ze zich nooit thuis gaan voelen in bijvoorbeeld de HHK, waar 90% van de gemeenten zelfs de Herziene Statenvertaling nog te modern vindt, waar vaak nog op hele noten uit de psalmberijming van 1773 gezongen wordt, waar in veel gevallen hoed en rok de norm zijn voor zondagse kerkgang en toelating tot het heilig avondmaal, en waar in de prediking vaak niet zozeer de betrouwbare beloften van Gods verbond in Christus die om geloof en bekering vragen centraal staan, als wel de mens in Adam die als zondaar buiten Christus staat en opgeroepen wordt om Hem te zoeken.
Een orthodoxe, niet-bevindelijke romp-GKV
De groep verontruste GKV’ers die op 1 mei 2023 niet mee wil gaan met de nieuwe Nederlandse Gereformeerde Kerken heeft dus eigenlijk maar één optie, namelijk naar interne pretentie de oude GKV voortzetten. Maar daar heb je er al twee van. Die gaan nu gelukkig bijna samen. Maar in hun synodale organisatie zijn ze wel zo strak, dat ze in de ogen van de verontruste GKV’ers anno 2022 een flink aantal middelmatige zaken tot bindende besluiten verheven hebben, zoals het vrouwenkiesrecht uit 1993 dat weer is teruggedraaid en de verplichting dat in de eredienst alleen maar de gezangen en de liturgische formulieren uit het Gereformeerd Kerkboek van 1984 zijn toegestaan. Die is zelfs opnieuw uitgegeven in een speciale editie met de HSV-bijbel.
De verontruste GKV-broeders en zusters zitten dus echt een beetje klem. Zelf lijkt het mij het meest voor de hand ligt om een nieuw vrijgemaakt kerkverband te beginnen waarbij DGK, GKN en de naderende nieuwe uittocht (GKV Capelle-Noord, GKV Urk + wat losse predikanten en gemeenteleden) zich samenvoegen. Dan heb je een traditioneel-gereformeerd, niet-bevindelijk kerkgenootschap naast een meer modern-gereformeerd kerkgenootschap en, als op termijn de rechterflank van de CGK en de HHK fuseren, een bevindelijk reformatorisch kerkgenootschap.
Wanneer de één dan niet roept: ‘Ik ben van Paulus’ en de ander: ‘Ik ben van Apollos’ en de derde: ‘En ik van Kefas’, maar we elkaar bij alle verschil van mening blijven (h)erkennen als ‘Ik ben van Christus’ is de bede van onze Heer Jezus Christus dat zij allen één zijn nog niet te volle verhoord, maar hebben we wel wat stappen gezet in die richting.
Ook als opiniestuk geplaatst in het Reformatorisch Dagblad.
Ernst Leeftink - Predikant / Pastor in de Nederlandse Gereformeerde Kerken 
Dankjewel voor de analyse, de nood is hoog, zo blijkt weer. Jammer wanneer de zegen van een kerkverband tot zo zware last wordt. Moge de Heer ons zijn genade geven.
Beste Ernst,
Zojuist las ik je blog.
Even een paar opmerkingen:
1. Je geeft vooral een wat beschouwende kerkpolitieke – sociologische reactie. Kan natuurlijk, maar daarmee kijk je vooral van jezelf af en scheer je langs de vraag in geding heen.
2. Je blog heeft ook een wat misplaatst badinerend, arrogant en beschouwend toontje (‘hoosje’) en lijkt ook de macht van het getal mee te wegen. Ik zou je in overweging willen geven om meer inhoudelijk op argumenten in te gaan.
3. Het zou daarom beter zijn om de gestelde vraag zelf eens te beantwoorden: is de nieuwe NGK wel daadwerkelijk confessioneel-betrouwbare kerk? Waaruit blijkt dat dan?
4. Al eerder stuurde ik je een mail m.b.t. de gebruikte beeldspraak. Je stelde toen iets in de trant van: natuurlijk verkeren we met elkaar in zwaar weer en slaan de golven over het schip. Maar met inzet van ons allen komt dat vast goed. Ik schreef toen terug: naar mijn bescheiden mening is het schip al lang lek geslagen en gutst de tijdgeest, de vrijzinnigheid én het confessionele verval me golven naar binnen.
5. Met verbazing las ik onlangs je kritische bespreking in het ND mbt de kerkrechtelijke principes binnen de CGK. Mogelijk op dat punt terecht, dat kan ik niet zo snel goed beoordelen. Maar je bent zelf lid geweest van een synode, die in z’n nieuwe kerkorde diverse fundamentele basis-principes van het gereformeerde kerkrecht over boord heeft gezet en hebt daar aan meegedaan. Wat meer zelfreflectie zou volgens mij geen kwaad kunnen. Wat maakt dat je dáár geen kritisch artikel in de krant over schrijft? Meet je niet met twee maten?
Dag Jan, bedankt voor je reaktie.
Ik heb het wat denigrerend overkomende ‘hoosje’ vervangen door ‘uittocht’. Dat doet meer recht aan het artikel zelf.
Verder denk ik dat we verschillen over wat ‘confessioneel-gereformeerd’ is. Dat zit ‘m voor mij in de betrouwbaarheid van Gods Woord en de aangenomen belijdenisgeschriften. Dat staat nog steeds overeind in onze nieuwe fusiekerk. De nadere invulling ervan, als het om exegese mbt onderwerpen als vrouw in ambt / relatievorming gaat is wat mij betreft secundair, evenals het karakter van de kerkorde: meer voorschrijvend-bindend of meer beschrijvend-adviserend.
Als er zaken binnen de kerken aan de orde komen waarin de nieuwe kerkorde niet voorziet, komt dat vanzelf op de Landelijke Vergadering. Dat lijkt mij een betere weg dan op voorhand allerlei items in de kerkorde vast te leggen, hoe ongelukkig ik het persoonlijk ook vind dat een onderwerp als ‘kinderen aan het avondmaal’ nu opeens via een kerkordelijke bepaling aan de vrijheid van de plaatselijke kerk wordt overgelaten.
Ik denk nog steeds, zoals je onder punt 4 aanhaalt, dat we in zwaar weer verkeren. Maar zolang het Woord van onze Heer als normatieve gids voor leer en leven blijft gelden, deel ik niet je analyse van vrijzinnigheid en confessioneel verval als kenmerk van ons kerkverband.
Wat de principes van gereformeerd kerkrecht betreft: die gaan in de CGK inderdaad over boord als de rechterflank haar zin krijgt en de weg van het nieuwe hiërarchische kerkrecht van Assen 1926 inslaat. Dat onze nieuwe kerkorde, die nog steeds gereformeerd is in mijn ogen, eerder het risiko loopt om precies de andere kant op de bocht uit te vliegen als die niet serieus genomen wordt, is binnen onze fusiekerk een reëler gevaar dan het CGK-risiko. Voor beide moet je waken. Maar als een risiko echt reëel wordt, moet je waarschuwen. Als zeer betrokken buitenstaander heb ik gemeend dat te moeten doen richting de CGK.
Ernst is ben verbaasd over de hokjesgeest waarin jij schrijft in dit artikel. Heb naar aanleiding van dit artikel dat ik las in het RD het volgende op mijn facebookpagina geschreven:
GEEN SCHOTJESGEEST
“Vertrouwelijk gaat de HEERE om met wie Hem vrezen,Zijn verbond maakt Hij hun bekend. Mijn ogen zijn voortdurend gericht op de HEERE, want Hij bevrijdt mijn voeten uit het net.” Psalm 25:14
Van tijd tot tijd verbaas je je erover hoe mensen in schotjes denken. Hoe mensen door anderen ook in hokjes worden gezet. Hoe ze ook de kerk in hokjes delen en zien. Een voorbeeld daarvan las ik in van de hand van collega Leeftinck in het RD van 22 november . Een redelijk groot artikel waarin in ieder geval ten aanzien van de GKN fouten, onjuistheden staan. Maar dat nu even daar gelaten.
Hij beweert dat mensen uit de GKV eigenlijk alleen maar naar DGK/GKN kunnen. Een van de redenen zou zijn omdat zij niet bevindelijk zijn en ook DGK en GKN dat niet zijn. Als je zo’n stuk leest is bevindelijkheid wel iets heel negatiefs. Laat ik eerlijk zeggen dat ik hoop dat ik op een Schriftuurlijke manier bevindelijk preek. Meerdere collega’s in de GKN willen graag op zo’n manier bevindelijk preken. Hoe dan? Door het evangelie, door Gods belofte te verkondigen midden in het leven. Door ook binnen de gemeente op te roepen tot geloof en bekering. Door te weten dat bij de doop Gods belofte in Christus’ kerk echt naar iedere dopeling gekomen is. De belofte dat dit kind dat nog onder Gods toorn ligt de belofte krijgt dat de Geest hem of haar tot wedergeboorte wil brengen. De oproep om je te bekeren klinkt elke dienst weer. Toegespitst vanuit de tekst. De twee wegen wordt de gemeente steeds weer voorgehouden.
Geen bevindelijkheid die vaart op eigen gevoel. Wel dat we bevinden hoe de HERE er in je leven is, hoe Hij werkt, dat je daarom in alle eerbied met Hem omgaat en over Hem spreekt. Daarom was er ook zoveel herkenning in de gesprekken met de deputaten van de HHK en CGK de laatste weken. Leven in diepe eerbied voor de HERE is dat je de vertrouwelijke omgang met de HERE kent. Daarnaar uitziet. Dat niets erger voor je is dan dat je merkt dat de HERE ver van je staat omdat je zelf in zonden leeft. Je wil met schuldbelijdenis terug naar de HERE als je Vader. Je vraagt door de Geest om vergeving op grond van Gods belofte. De HERE in je leven zien werken zonder om op eigen gevoel te willen varen en bouwen. Wel om je gevoel al meer te veranderen naar Gods wil toe. Heilige Geest werk dit in ons leven! Als we zo Schriftuurlijk bevindelijk leven en kerk zijn verdwijnt die gekke hokjesgeest, het denken in schotjes uit ons leven. Dan kunnen we door de Geest op weg naar eenheid volgens het Woord en in een levende eerbiedige relatie met Christus. Vanuit die eerbied en liefde voor de HERE en Zijn Woord sta je met een open blik in de wereld, om juist vanuit Gods Woord door de Geest te leven in de wereld en te getuigen van Christus. In de wereld van vandaag en morgen. Ook dat is Schriftuurlijk-bevindelijk. Dan leer je vreemdeling op deze wereld te zijn die vanuit de eerbied en liefde van God in de wereld van vandaag en morgen leeft.
Dag Rob,
Dank je voor je reaktie. En voor de eer om als Leeftinck te worden vermeld op je FB-pagina ;-).
We gebruiken verschillende definities als het om ‘bevinding’ gaat. Ik sluit me aan bij de gangbare definities die onderscheid maken tussen orthodox-gereformeerd en bevindelijk-gereformeerd. Jij hanteert bevinding op een andere manier, namelijk hoe het praktisch funktioneert en zou moeten funktioneren. Daar kan ik helemaal mee instemmen.
En verder: als het gaat om kerkelijke eenheid: pas na dit leven zullen we als christen het doel, namelijk de volmaaktheid, bereiken (Zondag 45). Dat geldt ook voor de kerkelijke eenheid tussen alle ware christgelovigen. Dus ik geef niet het ideaal op om te streven naar één gereformeerde kerk, maar ben tegelijk realistisch als het om het bereiken daarvan gaat. Dan beter vreedzaam naast elkaar en door de week als christenen met elkaar, is mijn gedachte. Dat vind ik geen hokjesgeest, want dat doen we allemaal. Ik ga in Balkbrug voor in de Kerstnachtdienst die door een dorpscommissie georganiseerd wordt. Jij staat volop achter conferenties over schriftgezag waarop PKN- en HHK-theologen spreken. Dus door de week en als christen werken we meer samen en herkennen we elkaar over en weer als ware christgelovigen, terwijl het op zondag niet lukt – of het nu evangelische, vrijgemaakt-gereformeerd of reformatorisch-gereformeerd is.
Op de ambtsdragersconferentie DGK’GKN van 22 oktober gaf dr. Van Vlastuin antwoord op de vraag of er ook kerkelijke eenheid mogelijk was tussen DGK/GKN en HHK (vanaf minuut 4:24 https://kerkdienstgemist.nl/stations/2640/events/recording/166642380002640). Uit zijn humoristische en omzichtige antwoord kun je afleiden dat hij daar vooralsnog niet van uit gaat. Kerkvisie (HHK is de wettige voortzetting van de vaderlandse kerk, afscheiding, doleantie en zelfs de PKN als de grootste aller afscheidingen moeten terugkeren. Daarnaast zijn alle gereformeerde kerken brokstukken van de vaderlandse kerk en heeft elk kerkgenootschap een brokstuk van de waarheid (GKV – verbond; GerGem – bevinding). We hebben elkaar nodig, zegt hij. Hij zegt niet dat we kerkelijk één moeten worden, maar dat we ‘samen met alle heiligen’ de ene waarheid kunnen bewaren.
Dus theologisch en qua cultuur zie ik het niet gebeuren dat DGK/GKN/CGKV (confessioneel-gereformeerd-kerk-vrijgemaakt van Room en Pel) en HHK samen zullen gaan.