De Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt en de Nederlands Gereformeerde Kerken gaan fuseren. De breuk uit de jaren ’60 van de vorige eeuw wordt geheeld. Een hoopvol teken: christenen die weer samen één worden in plaats van zich van elkaar af te splitsen. “De Nederlandse Gereformeerde Kerken” heet het nieuwe kerkverband waar alle plaatselijke kerken die bijbelgetrouw gereformeerd willen zijn zich bij mogen aansluiten. Opdat zij allen één zijn rondom een open bijbel en met Jezus Christus in het centrum – ook als je het niet in alles met elkaar eens bent.
GKV niet meer confessioneel-gereformeerd
Toch gaan er twee GKV-kerken niet mee, die van Urk en van Capelle aan de IJssel – Noord. Een aantal verontruste GKV-ers, waaronder de predikant Rufus Pos en Henk Room, hebben zich verenigd in de Kerngroep Bezinning GKV. Zij organiseerden zaterdag 19 november een bijeenkomst waarop ds. Jan Wesseling, ds. Bart van Egmond en mr. Pieter Pel spraken over de ontwikkelingen in de GKV. Ook werd het boek ‘Het Woord in geding’ gepresenteerd. Want dat is het bezwaar van de deze verontruste vrijgemaakte broeders en zusters: doordat er anders met de Bijbel wordt omgegaan, “is de vraag in geding of de GK nog wel daadwerkelijk confessioneel-gereformeerde kerken zijn, waarin de Bijbel en het gereformeerd belijdenis -en dus wij met onze kinderen- veilig zijn”, aldus de website. Die vraag heeft de Kerngroep zelf al beantwoord met ‘nee’ als je het interview met ds. Henk Room en mr. Pieter Pel leest in het Reformatorisch Dagblad van 10 november 2022. Daarin zegt Pel: “Wie op 1 mei 2023 niet meegaat met de fusie maar wil blijven die hij was, namelijk confessioneel gereformeerd, komt buiten het nieuwe kerkverband te staan.” Dat komt volgens hem omdat “het in de GKV niet meer veilig is en dat je tot deze keuze gedwongen wordt.”
Nu kun je besluiten om niet mee te willen gaan met de nieuwe fusie-kerk van de GKV en de NGK. Maar wat is het alternatief? Daarover laten Room en Pel zich ook uit. Ze willen eerst tijdelijk confessioneel-gereformeerd-vrijgemaakt kerkverband vormen van een paar plaatselijke gemeentes “met hier en daar regioplekken, die zich mogelijk tot nieuwe gemeenten kunnen ontwikkelen.” Ook zal meteen contact gezocht worden met andere confessionele kerken die van harte bijbels-gereformeerd willen zijn, zoals de CGK, de twee andere nieuw-vrijgemaakte kerken en de HHK. Door deze eenheid te zoeken wil men verdere verbrokkeling tegengaan. “Zo kan een kerkelijke herverkaveling nadere vorm krijgen.”
Wat is het alternatief?
Ik vind het pijnlijk dat straks weer een smaldeel van de GKV’ers zich afsplitst met het zware verwijt dat wie achterblijven niet oprecht gereformeerd zijn. Maar wat ik voor deze derde golf nieuw-vrijgemaakten minstens zo pijnlijk vind, is het gebrek aan alternatief dat ze hebben. Ik merk aan alles dat de klassieke GKV-ers klem zitten. Ze willen oude-stijl-vrijgemaakt blijven, dus orthodox in hun standpunten als het gaat om de vrouw in ambt en homoseksualiteit. De veranderingen op dit gebied wijten ze aan een nieuwe, niet-gereformeerde manier van omgaan met de bijbel. Tegelijk zijn ze, als hard-core-vrijgemaakten, niet bevindelijk, al laten ze zich voorlichten door iemand als ds. G. van den Brink van de HHK. En de PKN als kerk waar de vrijzinnigheid principieel getolereerd wordt is voor hen geen optie, al laten ze zich voorlichten door iemand als ds. H. van den Belt van de Gereformeerde Bond. En diep in hun hart moeten ze toegeven dat ook de CGK geen optie is, want dat huis is nog erger in en tegen zichzelf verdeeld dan de GKV.
De culturele kloof
Wat daar nog bij komt is de sociologische en culturele kloof tussen bevindelijk-reformatorisch en orthodox-gereformeerd. Nagenoeg de hele GKV en de hele NGK en ook een aanzienlijk deel van de CGK is open-minded naar de samenleving toe. Die houding gaat terug tot de tijd van Abraham Kuyper rond 1900. Hij wilde midden in de wereld staan zonder van de wereld te worden, om eens een oud gereformeerd gezegde aan te halen. Dus stichtte hij de Vrije Universiteit, streed voor het christelijk onderwijs, richtte de ARP (de eerste gereformeerde politieke partij) op, gaf een gereformeerd dagblad en een gereformeerd weekblad uit en was op nog veel meer fronten aktief om christenen te mobiliseren hun plaats in de samenleving in te nemen. Vandaag zijn de ChristenUnie en het Nederlands Dagblad daar voorbeelden van. Tegenover die mentaliteit had je 100 jaar geleden een man als ds. Kersten. Hij is de oprichter van de SGP, de politieke partij die nu nog steeds bestaat. En hij is één van de mensen die de opkomst van andere reformatorische organisaties heeft bevorderd, waaronder het Reformatorisch Dagblad. Maar de houding naar de samenleving is heel anders, namelijk terughouden en afwerend naar de boze wereld toe.
Beide stromingen willen bijbelgetrouw-gereformeerd zijn. Alle drie de verontruste (ex-)vrijgemaakten groeperingen hebben juist daarover hun zorgen als het om de GKV gaat. De theologische orthodoxie van de reformatorische kerken spreekt hen veel meer aan. Maar hun christelijke levensstijl en spiritualiteit ligt er mijlenver vanaf, want cultureel gezien zijn ze diep geworteld in de traditie van Kuyper. Dus zullen ze zich nooit thuis gaan voelen in bijvoorbeeld de HHK, waar 90% van de gemeenten zelfs de Herziene Statenvertaling nog te modern vindt, waar vaak nog op hele noten uit de psalmberijming van 1773 gezongen wordt, waar in veel gevallen hoed en rok de norm zijn voor zondagse kerkgang en toelating tot het heilig avondmaal, en waar in de prediking vaak niet zozeer de betrouwbare beloften van Gods verbond in Christus die om geloof en bekering vragen centraal staan, als wel de mens in Adam die als zondaar buiten Christus staat en opgeroepen wordt om Hem te zoeken.
Een orthodoxe, niet-bevindelijke romp-GKV
De groep verontruste GKV’ers die op 1 mei 2023 niet mee wil gaan met de nieuwe Nederlandse Gereformeerde Kerken heeft dus eigenlijk maar één optie, namelijk naar interne pretentie de oude GKV voortzetten. Maar daar heb je er al twee van. Die gaan nu gelukkig bijna samen. Maar in hun synodale organisatie zijn ze wel zo strak, dat ze in de ogen van de verontruste GKV’ers anno 2022 een flink aantal middelmatige zaken tot bindende besluiten verheven hebben, zoals het vrouwenkiesrecht uit 1993 dat weer is teruggedraaid en de verplichting dat in de eredienst alleen maar de gezangen en de liturgische formulieren uit het Gereformeerd Kerkboek van 1984 zijn toegestaan. Die is zelfs opnieuw uitgegeven in een speciale editie met de HSV-bijbel.
De verontruste GKV-broeders en zusters zitten dus echt een beetje klem. Zelf lijkt het mij het meest voor de hand ligt om een nieuw vrijgemaakt kerkverband te beginnen waarbij DGK, GKN en de naderende nieuwe uittocht (GKV Capelle-Noord, GKV Urk + wat losse predikanten en gemeenteleden) zich samenvoegen. Dan heb je een traditioneel-gereformeerd, niet-bevindelijk kerkgenootschap naast een meer modern-gereformeerd kerkgenootschap en, als op termijn de rechterflank van de CGK en de HHK fuseren, een bevindelijk reformatorisch kerkgenootschap.
Wanneer de één dan niet roept: ‘Ik ben van Paulus’ en de ander: ‘Ik ben van Apollos’ en de derde: ‘En ik van Kefas’, maar we elkaar bij alle verschil van mening blijven (h)erkennen als ‘Ik ben van Christus’ is de bede van onze Heer Jezus Christus dat zij allen één zijn nog niet te volle verhoord, maar hebben we wel wat stappen gezet in die richting.
Ook als opiniestuk geplaatst in het Reformatorisch Dagblad.
Dat is niet alleen in de jaren zestig van de vorige eeuw voorgekomen, zoals de commentator stelt. Al op de Synode van Dordrecht in 1618 diende zich een dubbele afvaardiging uit de provincie Utrecht aan: een remonstrantse en een contraremonstrantse. De eerste werd geweigerd, de tweede toegelaten.
Ernst Leeftink - Predikant / Pastor in de Nederlandse Gereformeerde Kerken 