kerkelijke eenheid

door

Hoe nu verder als CGK nu moderamen en synode het kerkverband hebben opgegeven?

De synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken is gesloten. Maar in strijd met de kerkorde wou het moderamen geen volgende synode aanwijzen. En met de kleinst mogelijke meerderheid (27 van de 52) en tegen het nadrukkelijke advies van alle professoren uit Apeldoorn in vond de rechterhelft van de synode ook dat er geen volgende synode hoefde te worden aangewezen. Men laat het aan de plaatselijke kerken over om een uitweg uit de crisis te vinden.

Prof. dr. Arnold Huijgen, zelf een vooraanstaande, invloedrijke CGK-dominee, die tot voor kort professor aan de Theologische Universiteit was, schreef op 7 juni: “Dit kan kerkordelijk helemaal niet. Kerkordelijk is de synode verplicht alle agendapunten af te handelen, en ook om een volgende roepende kerk aan te wijzen. Door dit niet te doen, richt de synode nog veel meer schade aan: het hele kerkelijk samenleven lijkt men op te geven.”

Een paar dingen vallen mij op. Allereerst dit: hoe bestaat het dat een moderamen en een zeer krappe meerderheid van de synode z’n verantwoordelijkheid plompverloren uit handen laat vallen door te zeggen: ‘plaatselijke kerken, we laten het initatief aan jullie’? Dat klopt kerkrechtelijk van geen kant. Want juist die plaatselijke kerken hebben deze synode bij elkaar geroepen en het de opdracht gegeven om namens hen te regelen wat nodig is. Dan kun je niet opeens de boel de boel laten door je opdracht terug te geven aan diezelfde kerken.

Waar ging het dan fout? Ten diepste denk ik hier: het moderamen en de 27 afgevaardigden die er nu voor gekozen hebben om de Christelijke Gereformeerde Kerken ongecontroleerd uit elkaar te laten vallen, hebben niet het lef gehad om volgens de kerkorde en het kerkelijke recht de crisis in hun kerken op te lossen.

Voortdurend hebben zeer behoudende plaatselijke kerken gezegd: CGK-kerken die vrouwen toelaten in het ambt gaan in tegen Gods Woord en tegen de gemaakte kerkelijke afspraken om dat niet te doen. En ook al is dat al drie keer zo uitgesproken, ze keren niet terug op hun schreden. En ze zijn ook niet zo consequent om uit de CGK te stappen en NGK of PKN te worden.

De behoudende kerken hebben een punt. Als je echt vindt dat een praktijk binnen jouw kerkverband in strijd is met Schrift en belijdenis, kun je dat niet blijven accepteren. Maar … men heeft er geen kerkelijke conclusies aan verbonden. Namelijk: een plaatselijke kerk die volgens de meerderheid van de kerken op een belangrijk punt volhardend afwijkt van wat duidelijk in Gods Woord geschreven staat, moet je als ongehoorzame kerk buiten het kerkverband plaatsen.

Die stap zou kerkrechtelijk een zuivere stap geweest zijn. Ook heel pijnlijk. Met grote gevolgen, zoals onze gezamenlijke NGK-geschiedenis in de jaren ’60 van de vorige eeuw heeft laten zien. Toen waren, volgens de behoudende meerderheid van de GKV, Schrift en belijdenis ook in het geding. Een grote progressieve minderheid dacht daar anders over. Dus ontstonden er twee groepen kerken: zij die binnen het kerkverband bleven (en dus GKV) en zij die buiten het kerkverband kwamen te staan (en zich daarna NGK noemden). Soms was een classis in meerderheid progressief en organiseerden de behoudende kerken een tegen-classis. Dan werd die classis door de provinciale synode erkend en de oude classis collectief buiten het kerkverband geplaatst (classis Kampen – PS Overijssel). En in Noord-Holland ontstonden zelfs twee PS-en: de oude PS was in meerderheid progressief en de behoudende minderheid organiseerde zich in een tegen-PS. De afgevaardigden van de nieuwe PS werden door de Generale Synode van Hoogeveen 1969/1970 geaccepteerd, die van de oude PS als synodelid geweigerd.

Een hele pijnlijke periode, maar kerkrechtelijk stukken zuiverder dan wat nu in de CGK gebeurd is: eerst als behoudende deel van de CGK niet durven doorpakken en daarna uit teleurstelling en frustratie het kerkschip laten stranden door alle verantwoordelijkheden die de kerken jou hebben  toevertrouwd, uit je handen te laten vallen, zonder diezelfde kerken enig perspectief te bieden.

Het wordt nog erger als binnen drie dagen na het sluiten van de synode die geen nieuwe synode bijeen wilde roepen, de CGK van Rijnsbrug met het plan komt om op 27 juni alle 181 CGK-kerken uit te nodigen voor een bijeenkomst (een nieuw convent) om over de toekomst van de CGK te praten. Let wel: de kerk van Rijnsburg is de kerk die deze synode heeft samengeroepen en waarvan de predikant. Ds. L.A. den Butter, adviseur van de synode was. Maar aan de uitnodiging is wel een voorwaarde verbonden: alleen plaatselijke kerken zijn welkom “die zich vanouds, in woord en in daad, willen houden aan de vierslag Schrift, belijdenis, kerkorde en synodale besluiten.” Met dat laatste worden vooral de synodebesluiten over de vrouw in het ambt bedoeld. Als er CGK-kerken naar dit nieuwe convent komen die wel vrouwelijke ambtdragers hebben, “ligt het natuurlijk in de rede dat we elkaar daarover vooraf vragen gaan stellen”, aldus ds. Den Butter. Want volgens hem kan “de breedte van onze kerken”  elkaar alleen vasthouden “op basis van de genoemde vierslag.” (citaten RD 7 juni – internet).

Bij de voordeur wordt dus door één CGK, de van Rijnsbrug (met waarschijnlijk een aantal andere kerken achter zich die dit nieuwe convent mede organiseren), geselecteerd welke van de andere 180 CGK-kerken nog wel of niet meer tot ‘de breedte van de kerken’ behoren. Elke afgevaardiging wordt, om het cryptisch-bijbels te zeggen, ge-mene-tekel-d en zwaar genoeg of te licht bevonden om nog bij de ware CGK te mogen horen.

Dat bepaalt dus niet een classis of een synode, die daar al sinds de allereerste landelijke synode van 1571 de bevoegdheid toe heeft. Maar dat bepaalt een zelfbenoemde groep binnen de CGK. Dit is onkerkelijk handelen in optima forma! Van onderaf wil men met een groep gelijkgezinden de regie overnemen. In de politiek heet dat: een coup plegen. In het kerkrecht heet dat: scheurmakerij. Bijbels gezien noemen we dat: een zware zonde. Met deze aktie balanceren de initiatiefnemers niet op de grens van kerk en sekte, maar gaan erover, zoals prof. Huijgen op X (voorheen Twitter) terecht opmerkte.

In zijn artikel in CVandaag roept Huijgen CGK-kerkenraden op niet argeloos in te gaan op een uitnodiging voor een bijeenkomst waar alleen kerken die zich aan alle synodebesluiten gehouden hebben welkom zijn. “Houd afstand,” schrijft hij. Ik denk juist dat het goed zou zijn als alle 181 CGK-kerken een afvaardiging naar die bijeenkomst sturen. Dat wordt dan net zo’n convent als vorig jaar gehouden is, waar 180 van de 181 kerken aanwezig waren. Die werd toen georganiseerd door landelijke deputaten. Het zou goed zijn als de kerk van Rijnsburg deze bijeenkomst laat organiseren door het ‘deputaatschap vertegenwoordiging’, want die heeft het mandaat om een aantal zaken af te wikkelen en te begeleiden zonder zelf inhoudelijk sturing te geven.

Als alle 181 kerken zich inderdaad aanmelden, zal duidelijk worden wat de ware intentie van de organisatoren is. Wordt elke CGK toegelaten tot de vergadering? Dan wordt duidelijk op welke manier de meerderheid van de CGK het kerkverband voort wil zetten. En dat zou, gezien het vorige convent, wel eens anders kunnen uitpakken dan de behoudende kerken zouden willen. Toen wilden zo’n 120 van de 180 kerken met elkaar verder. De optie voor de andere 60 is dan: wij kunnen niet langer blijven, dus wij richten een nieuw, behoudend kerkgenootschap op of zoeken aansluiting bij andere reformatorische kerken. Of de behoudende organisatoren houden aan de voordeur alle CGK-kerken tegen die vrouwen in het ambt hebben of, ook al hebben ze die niet zelf, daar geen bezwaar tegen hebben. Dan kan een meerderheid van de aanwezige kerken uitspreken dat ze zichzelf beschouwen als de wettige voortzetting van de Christelijke Gereformeerde Kerken. Maar dat kan alleen maar door eerst een aanzienlijk deel van de zusterkerken op voorhand buiten te sluiten.  En dan niet volgens het gereformeerd kerkrecht, want die kerkelijke weg via een volgende synode heeft men bewust geblokkeerd, maar door een separatische aktie waarbij de eigen overtuiging zwaarder weegt dan de eenheid in Christus op basis van Schrift, belijdenis en kerkorde die de meerderheid van de CGK-kerken graag bewaren wil.

door

De derde oplossing voor de CGK wordt door Selderhuis niet genoemd

Dat de Christelijke Gereformeerde Kerken in een crisis verkeren is voor iedereen wel duidelijk. Eerst werd een voorstel om samen verder te gaan in een A-afdeling en een B-afdeling met een meerderheid van 60% (31 – 21) afgeschoten, omdat men de drempel op 80% gelegd had. Daarna stelden 31 broeders voor om de synode dan maar helemaal te sluiten, tenzij de ‘ongehoorzame’ kerken die al vrouwen in het ambt hadden bevestigd, zich massaal zouden bekeren. Een onmogelijke en ook onwaarachtige eis. Met dit besluit kondigde men, zoals het Reformatorisch Dagblad het in een hoofdredaktioneel kommentaar omschreef, ‘als het ware een ultimatum af’, waarmee men niet alleen de ‘ongehoorzame’ kerken enorm voor het blok heeft gezet, maar ook de middengroep van kerken die in 2024 op het Convent en begin 2025 via een oproep aan de synode in overgrote meerderheid hebben aangegeven ondanks verschillende visies én praktijk als het om vrouwen in de ambten gaat, toch de onderlinge eenheid te willen bewaren.

In het Reformatorisch Dagblad van 7 april schreef prof. dr. Herman Selderhuis een artikel over de ontstane situatie. Ook hij vond, dat “iedereen wel snapt dat de oplossing dat kerken terugkeren op hun schreden wel principieel maar niet zo heel reëel is.” Dus ging hij in op de vraag:  hoe nu verder?

Hij kwam uit bij twee mogelijke oplossingen. De eerste heeft duidelijk zijn voorkeur, namelijk “een kerkmodel waarin gemeenten ruimte krijgen voor vrouwelijke ambtsdragers, maar dan zo geregeld dat gemeenten die zich wel aan synodebesluiten houden daardoor niet in de moeite komen. Daar is op basis van de belijdenis best wat voor te bedenken, ook zonder congregationalistisch model (een kerkgenootschap waarin de plaatselijke gemeente centraal staat, zonder bestuurlijke hiërarchie). Gereformeerd kerkrecht is binnen die confessionele grens flexibel.”

Wat Selderhuis hier zegt is, kort geformuleerd: je kunt landelijk op basis van de gereformeerde belijdenis en het gereformeerde kerkrecht samen kerk blijven als je dat echt wilt. En dat is wat de grote meerderheid van de Christelijke Gereformeerde Kerken wil, blijkt uit het Convent van 2024 en de Oproep van 2025.

Maar er is nog een tweede mogelijkheid, aldus Selderhuis. En dat is, dat alle CGK-kerken met vrouwen in de ambten en “zich niet aan het CGK-beleid houden, zich aansluiten bij de Nederlandse Gereformeerde Kerken (NGK). Dat is nog steeds een kerk op gereformeerde grondslag en een kerk waar al heel lang samenwerking mee is. Zo’n overgang is dan ook geen scheuring maar een herschikking van kerken. Die tweede mogelijkheid opper ik niet om van lastige kerken af te zijn, maar wel om ieder van veel werk, moeite en frustratie af te helpen, zodat we weer toekomen aan het eigenlijke werk van de kerk.” Inderdaad, dat is ook een optie. Onwenselijk wat Selderhuis en mij betreft.

MAAR … wat mij dan bevreemdt is, dat Selderhuis niet in alle eerlijkheid erbij zegt: er is ook nog een derde mogelijkheid, net zo ongewenst, maar misschien nog wel realistischer dan de tweede optie,  namelijk dat de CGK-kerken op de rechterflank zich aansluiten bij de Hersteld Hervormde Kerk, en dat niet om van die lastige broeder af te zijn, maar om als meerderheid van de CGK-kerken die elkaar wel wil verdragen, ook als het om vrouwen in de ambten gaat, weer toe te komen aan het eigenlijke werk van de kerk.

Want laten we wel zijn: de 31 afgevaardigden op de synode die aan de achterban van de andere 21 afgevaardigden een ultimatum stellen, spreken niet namens het gevoel van de meerderheid van de CGK. Die meerderheid wil namelijk de eenheid bewaren en ruimte bieden aan zowel de vooruitstrevende als de behoudende flank. Zoals een Bewaar-het-Pand-collega mij vertelde: “Er is geen meerderheid voor synodale tucht.”  Als het klopt wat Selderhuis zegt, dat 70% van de CGK-gemeentes zich loyaal houdt aan de uitspraak dat vrouwen niet in het ambt mogen, vergeet hij erbij te zeggen, dat er een grote middengroep is, die desalniettemin toch die 30% ‘ongehoorzame’ gemeentes als plaatselijke kerken van Christus wil blijven erkennen, omdat de CGK-synode in 1998 al uitgesproken heeft dat je vanuit een gelovig gereformeerd bijbellezen ook vóór vrouwen in de ambten kunt zijn. Toendertijd is er geen ambtsdrager om geschorst of afgezet en vandaag ziet een gerespecteerd predikant als ds. D.J. Steensma, die volgens mij echt midden in het midden van de CGK staat, daar ook alle ruimte voor binnen de kaders van de gereformeerde belijdenis.

De vraag is dus niet, zoals Selderhuis suggereert: als we er samen niet uitkomen (optie 1), waarom gunnen die 30% CGK-gemeentes die vóór vrouwen in het ambt zijn de andere 70% niet de rust en de ruimte om klassiek-orthodox-gereformeerd te blijven door zelf NGK te worden (optie 2)? Want een groot deel van die andere 70% gunt juist die vooruitstrevende 30% wel de ruimte en hoopt zo de rust en de eenheid te bewaren.

De vraag die Selderhuis beter had kunnen stellen is: als we er samen niet uitkomen (optie 1), en de pak ‘m beet 40% van de CGK-kerken die tot het midden behoren willen graag beide flanken binnen boord houden, waarom gunnen die 30% CGK-gemeenten die het toelaten van vrouwen in de ambten op bijbelse en kerkrechtelijke gronden als een grote zonde beschouwen die andere 70% niet de rust en de ruimte om eigentijd-orthodox-gereformeerd te blijven door zelf HHK te worden?

door

Waar is de trouwe vriend die de CGK kan helpen?

Euodia en Syntyche, ik dring er bij u op aan eensgezind te zijn in de Heer.  En u, trouwe vriend, vraag ik hen te helpen. Ze hebben samen met mij voor het evangelie gestreden, evenals Clemens en mijn overige medewerkers, van wie de namen in het boek van het leven staan.

Dit zijn woorden van Paulus uit de brief aan de christelijke gemeente in Filippi (Fil. 4:2-3). Twee gelovige zusters leven in onmin met elkaar. Samen komen ze er niet uit. Het dreigt ook de gemeente te verdelen, want als twee mensen ruzie hebben, trekken anderen al heel snel partij. Dus vraagt Paulus aan een wijze broeder om te bemiddelen en te proberen tot een oplossing te komen, waardoor de vrede tussen beide zusters in de Heer weer hersteld wordt. Want, zegt Paulus nadrukkelijk, ondanks het hoog oplopende meningsverschil tussen beiden hebben Euodia en Syntyche zich beiden ingezet voor Jezus Christus en staan ze allebei ook bij God in de hemel opgetekend als zijn kinderen.

Aan dit gedeelte heb ik voortdurend moeten denken sinds er een komplete patstelling ontstaan is op de synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken. De meest progressieve afgevaardigden hebben de optie van een duo-kerkverband met A-gemeentes en B-gemeentes afgestemd. In dat voorstel stond namelijk dat de behoudende groep ‘zich in alles wil houden aan Schrift en belijdenis’, terwijl van de vooruitstrevende groep gezegd werd dat die ‘zich willen baseren op Schrift en belijdenis’. Dat vonden 12 van de 52 afgevaardigden onaanvaardbaar, want een twee-onder-een-kapwoning kap met eenzelfde fundament of een huis met een tijdelijke tussenwand is echt wat anders dan dat je al een verschil in het fundament formuleert en daarop verder wilt bouwen, zoals een CGK-predikant het onder woorden bracht. Doordat deze 12 synodeleden tegen het kerkmodel ‘Witzier’ stemden, zoals ik het maar even noem, werd niet voldaan aan de voorwaarde dat minstens 80% van de synodeleden vóór deze oplossing uit de impasse moest stemmen. Uiteindelijk waren slechts 31 van de 52 synodeleden vóór, omdat 9 andere tegenstemmers zich door de synodepreses lieten overhalen om blanco te stemmen (want dan telde hun stem niet mee voor die 80%).

Een dag later kwamen nagenoeg dezelfde 31 synodeleden die vóór het kerkmodel ‘Witzier’ gestemd hadden met een voorstel om de synode definitief te sluiten, omdat het kerkverband niet meer te redden valt.  Maar, werd erbij gezegd, de synode kan nog wel weer bij elkaar komen “wanneer kerken in groten getale aangeven terug te zullen keren binnen de bedding vd genomen synodale besluiten die vast en bondig zijn, wanneer zij eerst daarvan zijn afgeweken.” Oftewel: alle CGK-kerken die nu vrouwen in de ambten bevestigd hebben, moeten nadrukkelijk beloven om dat alsnog terug te draaien.

De patstelling is hiermee kompleet. Het meest progressieve deel van de synode torpedeert het laatste reddingsplan. En de behoudende meerderheid kaatst daarna de bal terug en legt die neer bij de meest progressieve kerken.

De partij van Euodia en de partij van Syntyche kunnen en willen elkaar op geen enkele manier meer bereiken.

Maar op alle synodezittingen zijn alle 52 afgevaardigden toch elke keer met een open Bijbel, gevouwen handen en een loflied op de lippen de vergadering begonnen?

Waar was dan de  trouwe vriend om beide zusters weer bij elkaar te brengen? Het moderamen zag het niet zitten om die rol te spelen en wierp de handdoek in de ring.

Was er dan niemand die zei: beste 12 progressieve broeders die niet op deze voorwaarden het kerkmodel van A-kerken en B-kerken accepteren. Kunnen jullie er echt niet mee leven dat je het gevoel hebt door de behoudende broeders slechts getolereerd te worden in plaats van volwaardig geaccepteerd? Waarom nemen jullie geen voorbeeld aan de Gereformeerde Bond binnen de PKN, die in dezelfde situatie zit, maar er bewust voor kiest om binnen de PKN te blijven? Is het zo moeilijk voor jullie, progressieve broeders, om de minste te zijn en om zo de CGK met haar Theologische Universiteit in Apeldoorn en haar zendingswerk wereldwijd te redden? Jullie strijden toch samen voor het Evangelie? Jezus Christus heeft toch van jullie allemaal met zijn bloed de namen in het levensboek van God geschreven?

Was er dan niemand die zei: beste 31 behoudende broeders die nu aan plaatselijke CGK-kerken een ultimatum stellen. Zijn jullie zo teleurgesteld dat het uiterste bod om samen verder te gaan gesneuveld is, dat jullie de schuld voor de dreigende breuk nu bij die plaatselijke kerken neerleggen? Zijn jullie werkelijk niet bereid om nog één mijl met de 21 progressieve broeders mee te gaan door een allerlaatste oproep te doen om alsnog in te stemmen met het kerkmodel CGK-A / CGK-B? Jullie strijden toch samen voor het Evangelie? Jezus Christus heeft toch van jullie allemaal met zijn bloed de namen in het levensboek van God geschreven?

Ondertussen zien de plaatselijke Christelijke Gereformeerde Kerken het met verbijstering aan en blijven ze in verwarring achter. Op het Convent in 2024, waar 180 van de 181 kerken aanwezig waren, wilde 2/3 niet ontvlechten, maar elkaar vasthouden. Na de synodevergadering in 2025, waar een eerder interim-model sneuvelde, deden in elk geval 90 van de 181 kerken + tientallen ambtsdragers (predikanten, ouderlingen, diakenen, emeriti en professoren) een dringende oproep aan de synode om geen verdere stappen te nemen die zouden leiden tot ontvlechting van het kerkverband, maar om een weg te zoeken om samen verder te gaan.

Samen. Maar samen komen Euodia en Syntyche er op de synode niet uit. Euodia wil eerst volledige erkenning dat haar visie op een aantal zaken legitiem en gelijkwaardig is aan de visie van Syntyche. En Syntyche wil eerst de royale erkenning van Euodia dat ze ongehoorzaam is geweest aan de gemaakte afspraken.

Here Jezus, wilt U als trouwe Helper zorgen voor trouwe vrienden, opdat die twee zusters in de Heer samen één kunnen en willen blijven. Ze staan immers voor hetzelfde Evangelie? Hun namen staan immers in hetzelfde boek?

door

“Het is heel, heel erg” – de CGK dreigt van bovenaf te scheuren

Eens trok er een scheur van bovenaf waardoor mensen in hun geweten vrij gezet werden voor God door het bloed van het Lam.

Nu dreigt er van bovenaf een scheur door de Christelijke Gereformeerde Kerken getrokken te worden omdat een minderheid binnen de CGK de gewetens van alle plaatselijke kerken wil binden aan hun eigen visie op wat wel of niet bijbelgetrouw gereformeerd is. Men is zelfs bereid om daar de eenheid van het kerkverband en het voortbestaan van het prachtige zendingswerk en de Theologische Universiteit te Apeldoorn voor in de waagschaal te stellen.

Het zou van moed getuigen wanneer deze minderheid met een zuiver geweten vrijwillig het CGK-kerkverband verlaat en zelfstandig verder gaat of zich aansluit bij de Hersteld Hervormde Kerk.

Dat de CGK in een diepe crisis verkeerd is al jaren duidelijk. De kwestie van vrouwen in de ambten is daarbij het springende punt. De vorige synode bevestigde in 2022 met 2/3 meerderheid het synodebesluit van 1998 dat op basis van de Bijbel het ambt van predikant, ouderling en diaken voor vrouwen niet openstaat. Maar in tegenstelling tot de synode van 1998 voegde ze daar de oproep aan toe om als kerkverband “vermaan (vanwege zonde tegen ten diepste de liefde) toe te passen als kerken op het gebied van ‘vrouw en ambt’ eigen wegen gaan.”

Met name deze laatste uitspraak zorgde ervoor dat 46 van de 181 CGK-kerken (en 3 CGK-gemeenteleden) een revisieverzoek indiende bij de huidige synode. Die wees op 29 januari 2025 met 31 tegen 18 stemmen alle revisieverzoeken over ‘vrouw en ambt’ af.

Ik denk dat de synode kerkrechtelijk een beslissing nam die je deels kunt verdedigen. Eén van de twee voorwaarden om een synodebesluit te herzien is namelijk: er moeten nieuwe argumenten aangedragen worden. En die waren er niet. Alle voors en tegens zijn in 2022 al gewogen. Een andere weging van de argumenten op een volgende synode is geen  reden om tot een ander besluit te komen. Want dan zou de willekeurige samenstelling van een volgende synode bepalen of besluiten gehandhaafd of veranderd worden. Dat is kerkelijke jojo-beleid en geen geestelijk leidinggeven. Een andere vraag die terecht gesteld wordt is, dat die 50 revisieverzoeken wél behandeld hadden moeten worden omdat er inhoudelijke bezwaren ingebracht zijn tegen de synode-uitspraak. Dat is volgens de CGK-kerkorde een tweede voorwaarde om een revisieverzoek te mogen indienen. Dat aspekt is, als ik CGK-er J.R. Bügel, jurist en advocaat, geloven mag (klik hier), ten onrechte door de synode helemaal niet meegewogen in het afwijzen van de revisieverzoeken.

Maar … en dat is wat een diep bedroefde collega uit het midden van de CGK mij mailde: deze redenering over revisieverzoeken zal wellicht formeel kloppen. Maar formalisme is het laatste dat nu nodig is. Als meer dan een kwart van de kerken (46 van de 181) een revisieverzoek indient en zich dus kennelijk niet gehoord acht in het genomen besluit ben je onverstandig als je dat gesprek blokkeert met een beroep op de regeltjes van het kerkrecht.

Ik snap dat. Zeker als je weet dat in 2024 maar liefst 179 van de 181 CGK-kerken bij elkaar kwamen en ongeveer 120 “CGK-kerkenraden elkaar meer ruimte wil geven, desnoods ook om vrouwen in het ambt van diaken of ouderling te hebben” en er dus “minstens twee keer zo veel kerkenraden voor meer vrijheid in het kerkverband zijn dan dat daar kerkenraden tegen zijn.” (RD 24-04-2024).

Toch snap ik wel dat de revisieverzoeken zijn afgewezen. Maar dan moet je als synode jezelf wel de volgende vraag stellen: hoe bewaren we de eenheid als we weten dat 2/3 van de kerken elkaar wil vasthouden, terwijl wij als synode met 2/3 uitspreken dat plaatselijke kerken die vrouwen in het ambt bevestigen vermaand moeten worden vanwege hun zondige besluiten?

Daarom was voor velen het volgende agendapunt op de synode nog spannender: is een synode die dit uitspreekt bereid om 2/3 van de plaatselijke kerken die er anders over denkt, te verdragen of is men bereid om van bovenaf een scheur te trekken waar slechts 1/3 van de plaatselijke kerken toe oproept?

De kritiek van vele synodeleden op het voorstel om tot twee soorten classes te komen en de eis die het synode-bestuur vooraf stelde dat er een draagvlak van 80% moest zijn voor dit voorstel doen het laatste vermoeden. Geen wonder dat de commissie die met deze mogelijke oplossing om een kerkscheuring te voorkomen dit voorstel introk. Niemand die weet hoe het nu verder moet.

“Het is heel, heel erg. De Here moet zich over ons ontfermen en ons bekeren van onze dwaasheid.” Dat was het gevoelen van mijn CGK-collega.

Hoe kon het zover komen? Al veel langer leeft binnen de CGK-kring het gevoelen “dat de afgevaardigden naar de synode ‘rechtser’ zijn dan de Christelijke Gereformeerde Kerken als geheel” (ND 24-04-2024), of, zoals het RD van 24-04-2024 dat n.a.v. het CGK-convent onder woorden bracht: “Zie je wel, die generale synodes van ons geven geen representatief beeld van hoe er in de breedte van onze kerken over gevoelige thema’s gedacht wordt.”

Ik denk dat deze constatering klopt. En wat, helaas, steeds duidelijker wordt: de rechterflank van de CGK ligt op ramkoers en is bereid om de eenheid van de CGK op te offeren voor de eigen overtuiging die ze aan alle plaatselijke kerken wil opleggen. Ik was er vorig jaar al bang voor – zie mijn blog.

Daarmee brengt dit smaldeel niet alleen de kerken die vóór de vrouw in het ambt zijn in gewetensnood (ongeveer 1/3 van de CGK), maar ook de zogenaamde ‘middenkerken’ die zelf geen vrouwen in het ambt kennen, maar elkaar als kerken wel willen vasthouden (ook ongeveer 1/3 van de CGK). De rechterflank spreekt vooral over eigen gewetensnood vanwege aantasting van het Schriftgezag binnen het kerkverband door andere voorgangers en kerken. Men doet dat met een onterecht en door eerdere CGK-synodes afgewezen beroep op art. 32 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis. Merkwaardig is daarbij trouwens, dat binnen diezelfde rechterflank men wel kanselruil toestaat met predikanten uit de Gereformeerde Bond en dus zelf voorgaat in de Protestantse Kerk – een kerkverband waar zelfs de meest vrijzinnige opvattingen over het lijden en sterven van onze Heer en Heiland verkondigd mogen worden. Een merkwaardige inconsequentie.

Hoe moet het nu verder binnen de CGK als de rechterflank bewust op het ravijn afkoerst? Het synodebestuur komt over een paar maanden met een plan om een ongecontroleerd uiteenvallen te voorkomen. Ik hoop dat het in de lijn ligt van het voorstel van ds. Arjan Witzier in 2022 lanceerde en dat veel lijkt op het federatieve kerkmodel dat wijlen prof. W. van ’t Spijker ooit lanceerde: twee deelsynodes ‘licht’ en ‘zwaar’ die samen regelmatig op een landelijke synode besluiten nemen over de gezamenlijke verantwoordelijkheden zoals het zendingswerk, de Theologische Universiteit, de emeritkas, de kerkelijke rechtspraak en het gereformeerde karakter van de kerken. Ook binnen de huidige CGK-synode kwamen ds. W.E. Klaver, oud. J. Mauritz en ds. G.J. Post met een vergelijkbaar voorstel. Ik ben alleen zo bang, dat daar in de rechterflank geen draagvlak meer voor is.

Het zou van moed getuigen wanneer de rechterflank met een zuiver geweten vrijwillig het CGK-kerkverband verlaat en zelfstandig verder gaat of zich aansluit bij de Hersteld Hervormde Kerk.

De 2/3 meerderheid van CGK-kerken die de eenheid wil bewaren kan dan samen verder. Het alternatief is een rampzalige kerkscheuring waarbij niet alleen kerken, maar ook complete classes en misschien wel een particuliere synode uit het kerkverband gezet worden. Dat gebeurde in de jaren ’60 in onze eigen NGK-kerken. Gevolg: 25% van het kerkvolk en 40% van de predikanten raakte ‘buitenverband’, maar slechts een klein deel van hen stapte over naar de toen steeds vrijzinnig wordende synodaal-gereformeerde kerken. Want, zoals meestal, liep de breuklijn niet langs de principiële lijn, maar langs de lijn van de tolerantie. Het duurde 56 jaar voordat in 2023 de breuk van 1967 hersteld werd.

De schade binnen de CGK bij een harde scheuring zal, vrees ik, nog groter zijn wanneer op een volgende synode de rechterflank weer oververtegenwoordigd is én op ramkoers blijft liggen. Dan wordt met meerderheid van stemmen 2/3 van de Christelijke Gereformeerde Kerken uit het kerkverband gezet.

Een scheur van bovenaf. Quis non fleret – wie zou dan niet wenen?

Terwijl die andere scheur van bovenaf Gods kinderen in hun geweten vrij zet door het bloed van het Lam.

Laat er, binnen en buiten de Christelijke Gereformeerde Kerken, veel gebeden worden om wijsheid van Boven.

door

CGK volgens gereformeerd kerkrecht niet ten allen tijde strikt gebonden aan landelijke besluiten

De landelijke synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken is eind juni in Rijnsburg op donderdag 20 juni met een bidstond geopend en hield op vrijdag 21 juni haar eerste vergadering (foto: RD). Een spannende vraag zal zijn: hoe strikt bindt men elkaar aan kerkelijke uitspraken?

De predikant die mij begin 1965 gedoopt heeft en op 5 april 1992 in het ambt bevestigde, zei eens tegen mij: “Als de plaatselijke kerken, samengekomen in de generale synode, een besluit nemen, moeten alle kerken zich daaraan houden en kan het alleen maar veranderd worden als een volgende synode op inhoudelijke bijbelse of kerkrechtelijke gronden tot een ander besluit komt. Een synode kan nooit zeggen: we nemen een ander besluit omdat we hier nu, zoveel jaar later, anders over denken.” Mijn reactie was toen: “Oom Piet, dit klinkt mij wat rooms-katholiek in de oren, want hiermee stelt u Schrift en traditie op één lijn.”

Hetzelfde gevoel bekroop mij toen ik in het Reformatorisch Dagblad de voorbeschouwing op de CGK-synode las. Wie geen vreemdeling in Jeruzalem is weet, dat het erom spannen gaat binnen de CGK. De verdeeldheid is enorm, met name op het punt van vrouwelijke ambtsdragers. In 1998 sprak de CGK-synode uit, dat de bijbelse gronden onder de bestaande praktijk van alleen maar mannelijke ambtsdragers sterker zijn dan de uitleg dat er ook vrouwelijke predikanten en ouderlingen mogen zijn. Dus handhaafde de synode die eerste lijn. Alle kerken werden opgeroepen om zich daaraan te houden en zo de eenheid van het kerkverband te bewaren. Tegelijk sprak men uit dat visie van de minderheid die vóór de vrouw in het ambt was, niet principieel te veroordelen was.

De CGK-deputaten kerkorde en kerkrecht schreven daarom terecht in 2019: “De vraag of er binnen de gereformeerde hermeneutiek sprake kan zijn van verschillende schriftuitleg op dit punt ligt dus sinds 1998 nog open.” Dat betekent, dat niet zozeer de kijk op de Bijbel als het gezaghebbende Woord van God is veranderd, als wel de verhouding tussen voor- en tegenstanders van de vrouw in het ambt. Dat is even slikken als je altijd in de meerderheid geweest bent, maar nu ziet dat je links (en niet rechts) wordt ingehaald door kerken die een andere conclusie trekken, maar in 1998 nog in de minderheid waren.

De keus om bij verschil van mening exclusief voor één lijn te kiezen is terecht. Ook de vrijgemaakt-gereformeerde kerken hebben zich altijd unaniem en con amore gehouden aan het niet-toelaten van vrouwen in de ambten tot de landelijke GKV-synode daar in 2017 wel ruimte voor gaf. Waarom deed die synode dat? Omdat ze, in tegenstelling tot de CGK-synode van 1998, twee meningen die allebei niet principieel te veroordelen zijn, tot vrije kwestie bestempelde. En waarom bestempelde de GKV-synode het tot vrije kwestie? Dat was niet omdat er andere bijbelse argumenten naar voren kwamen, maar puur omdat men dit onderwerp niet meer zo belangrijk vond dat alle plaatselijke kerken hier gelijk over moesten denken. Want, en dat is een belangrijk principe in het gereformeerd kerkrecht: plaatselijke kerken mogen niet over elkaar heersen, en dus bind je elkaar alleen maar aan besluiten die strikt noodzakelijk zijn op basis van de Bijbel of die voor een goed functionerend kerkverband noodzakelijk zijn. In het overige geldt: hierin gunnen we elkaar de christelijke vrijheid, zoals Paulus voorschrijft in Romeinen 14 en zoals iemand als Marnix van Sint Aldegonde al in 1568 indringend betoogde. Volgens Marnix zijn kerkenraden en synodes slechts ambassadeurs van Christus, die alleen maar bindend op mogen leggen wat Koning Christus aan zijn onderdanen beveelt. Voor het overige mogen ze adviezen geven met de wijsheid die ze van Christus ontvangen hebben, maar als die adviezen in beton gegoten worden, ontneemt een kerkenraad de gelovigen en ontneemt een kerkverband de plaatselijke kerken hun christelijke vrijheid en brengt hen in gewetensnood.

Dus klonk het mij wat rooms in de oren, toen het Reformatorisch Dagblad de spanningen in de Christelijke Gereformeerde Kerken als volgt samenvatte: “Wil men elkaar, op basis van het aloude presbyteriaal-synodale stelsel, strikt gaan houden aan het eerder (en bij herhaling) genomen besluit dat vrouwen in de CGK geen ambtsdrager kunnen zijn? Of kiest men in meerderheid voor een ander, meer congregationalistisch organisatiemodel, waarbij de lidkerken elkaar op diverse punten veel vrijer laten? Dat is op deze synode de hamvraag.”

Hier wordt een valse tegenstelling geschapen. Want de hamvraag is niet: ‘Moet je volgens het aloude gereformeerde kerkrecht je altijd houden aan elke landelijke uitspraak?’ De hamvraag is: ‘Hoe belangrijk vind je een onderwerp om, als je er van mening over verschilt, één visie bindend op te leggen aan alle kerken?’ Sinds de allereerste nationale synode van 1571 hebben de gereformeerde kerken er altijd voor gekozen om elkaar vrijheid te gunnen in zaken die men niet strikt noodzakelijk vond.

Dat je in ‘het aloude presbyteriaal-synodale stelsel’ per definitie strikt gebonden bent aan genomen besluiten is een hiërarchisch frame, waarbij men aan de synode het gezag van een soort superkerkenraad toekent die, na raadpleging van de kerken, besluiten neemt die bindend zijn en alleen maar veranderd mogen worden als er nieuwe bijbelse argumenten aangedragen worden. Want ‘afspraak = afspraak’ en wie het daar niet mee eens is, moet maar vertrekken.

Als je zo tegen samen kerk-zijn aankijkt, krijgt een kerkverband roomse trekjes. Dat zie je in de vroeger Hervormde Kerk en in de huidige Protestantse Kerk en de Hersteld Hervormde Kerk. Die vormen landelijk één kerk met lokale plaatselijke afdelingen die slecht ‘gemeente’ heten. Het zijn, kerkrechtelijk gezien, filialen van de landelijke organisatie die zowel de regels bepaalt als de ruimte die een plaatselijke afdeling vergunt wordt om ervan af te wijken.

Maar binnen alle gereformeerde kerkverbanden die sinds 1834 ontstaan zijn, is dit de omgekeerde volgorde. Ruimte gun je elkaar niet bij de gratie van een synode. Ruimte geef je elkaar omdat je niet over elkaar wilt heersen. Je maakt alleen afspraken over wat tot de kern van de Bijbel hoort en over wat noodzakelijk is voor een goed functionerend kerkverband. Bij al het andere laat je je leiden door het principe van de christelijke vrijheid, waartoe Paulus in Romeinen 14 oproept: “Aanvaard elkaar, zoals Christus u aanvaard heeft.”

Wat betekent dat nu in voor de komende synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken? Op die enkele vreemdeling in Jeruzalem na snapt iedereen dat er een grens bereikt is en dat er knopen doorgehakt moeten worden.

Als de synode opnieuw, voor de derde keer in 26 jaar, het besluit handhaaft dat vanwege het belang van de zaak en vanwege de eenheid binnen de Christelijke Gereformeerde Kerken ‘de klassieke gereformeerde ambtsopvatting geen plaats toekent aan vrouwelijke ambtsdragers’, moeten de kerken die daar anders over denken zo eerlijk zijn om het kerkverband te verlaten. Je kunt niet blijvend zo’n uitspraak negeren en daarmee de eenheid binnen het kerk ondermijnen. Aansluiting bij het kerkverband van de Nederlandse Gereformeerde Kerken ligt dan voor de hand.

Als de synode besluit dat plaatselijke kerken de christelijke vrijheid krijgen om wel of geen vrouwelijke ambtsdragers aan te stellen om zo de eenheid binnen de Christelijke Gereformeerde Kerken te handhaven, moeten de kerken op de rechterflank zich afvragen of ze andere CGK-kerken de ruimte gunnen om hun eigen afweging te maken op dit punt. Als ze dat vanwege hun geweten niet kunnen, moeten ze net zo eerlijk zijn en afzonderlijk verder gaan. Helaas ligt aansluiting bij de Gereformeerde Bond niet voor de hand vanwege de ruimte die de PKN aan vrijzinnigheid biedt. En een fusie van, als men daartoe besluit, het uitgetreden CGK-smaldeel met de HHK ligt kerkrechtelijk ingewikkeld.

Ik bid de Christelijke Gereformeerd Kerken Gods wijsheid toe met Jakobus 3:17-18: De wijsheid die van boven is, is ten eerste rein, vervolgens vreedzaam, welwillend, voor rede vatbaar, vol barmhartigheid en goede vruchten, onpartijdig en ongeveinsd. En de vrucht van de gerechtigheid wordt in vrede gezaaid voor hen die vrede stichten.

Deze blog verscheen eerder als opinie-artikel op CVandaag

door

Een te grote gescheurde broek -over GKV’ers die niet willen herenigen-

Er heerst veel blijdschap en dankbaarheid over officiële hereniging op 1 mei 2023 van de GKV en de NGK tot één kerkgenootschap. De twee ‘vrijgemaakte’ kerkverbanden die eind jaren ’60 met veel trammelant uit elkaar gegaan zijn, hebben hun ruzie bijgelegd. Er ging meer dan één generatie overheen. De littekens blijven, maar vooral degenen die als kind of jongvolwassene de breuk hebben meegemaakt, zullen met Psalm 133 op hun lippen God danken voor deze gedeeltelijke verhoring van het gebed van onze Heer Jezus Christus om eenheid tussen christenen.

In het Algemeen Dagblad kon je al horen dat er sprake was van een nieuwe mega-kerk en in het voorheen christelijk dagblad Trouw stond een wat zurig en ook onjuist stukje dat de vrijgemaakte kerk nu niet meer bestaat (juist wel, maar nu weer herenigd!).

Wat verdrietiger is, is het feit dat een drietal GKV-kerken (Capelle aan den IJssel-Noord, Vroomshoop en Urk) niet mee willen gaan met de hereniging en zelfs, in samenwerking met een de Kerngroep Bezinning GKV, zoveel mogelijk kerkleden willen mobiliseren om ook te breken met hun broeders en zusters in hun plaatselijke gemeente.

Tegelijk zeggen twee van deze drie kerken (Capelle en Urk – Vroomshoop maakte pas later bekend dat de kerkenraad in meerderheid breekt met het kerkverband), dat men zich wil “inzetten voor een ‘gereformeerde oecumene’ door concreet te zoeken naar mogelijkheden om ons te verenigen met kerken c.q. kerkverbanden die daadwerkelijk vasthouden aan Gods Woord en de belijdenis van de kerk. We willen daarmee gevolg geven aan de opdracht van de Here om de eenheid van de kerk daadwerkelijk te zoeken en te bewaren.” (Verklaring van samenwerking – 19 april 2023)

Dat wil men doen door “in samenwerking met de Kerngroep bezinning GKV, op diverse plekken in het land zogeheten preekplaatsen [te] stichten. Voorlopige opvangplaatsen, die dan onder toezicht van Urk en Capelle zullen staan. En waar behoudende voorgangers en emeriti uit de GKV voor kunnen gaan. De voorbereidingen voor het stichten van zulke plaatsen zijn al in gang.”

Het is de hoop van deze drie kerken, dat hun besluit om zelfstandig verder te gaan, “de katalysator wordt voor een nieuwe lente van een gereformeerde oecumene. Die inhoudt dat we ons uiteindelijk aansluiten bij de CGK. We willen beslist geen nieuw kerkverband.” (artikel RD 22 april 2023)

Het zijn mooie woorden, maar eigenlijk is het te triest voor woorden.

Allereerst trekken deze drie kerken een scheur in hun eigen gemeente. De GKV’s van Capelle-Noord, Vroomshoop en Urk hadden na 1 mei gewoon kunnen blijven wat ze waren: een confessioneel gereformeerde kerk zonder de vrouw in het ambt, zonder kinderen aan het avondmaal, met twee diensten op zondag incl. wekelijkse catechismusprediking, zonder goedkeuring van niet-huwelijkse relaties. Daar zou alle ruimte voor gebleven zijn. Maar blijkbaar wegen de zorgen om de ontwikkelingen in het kerkverband deze kerken zo zwaar, dat men het voor lief neemt dat door te breken met het kerkverband er een scheur in de eigen gemeente ontstaat. Capelle-Noord: ruim 100 van de 260 leden zijn vertrokken, het merendeel naar de zusterkerk van Capelle-Zuid. Vroomshoop: een grote minderheid van de kerkenraad en bijna de helft van de 335 leden heeft aangegeven al dan niet voorlopig wél bij het herenigde kerkverband te willen blijven horen. Urk: al minstens 150 van de ruim 700 gemeenteleden zijn lid geworden van de NGK ter plaatse, die behoudender is dan de GKV en waarmee de GKV plaatselijk de zusterkerkrelatie wil handhaven, terwijl men de landelijke hereniging als onbijbels typeert.

Wat is het streven naar ‘gereformeerde oecumene’ waard als men daardoor een scheuring in de eigen gemeente veroorzaakt?

In de tweede plaats gaan de drie afgescheiden GKV-kerken wel gesprekken voeren met de twee andere nieuw-vrijgemaakte kerkverbanden (de DGK en de GKN), maar men wil zich uiteindelijk voegen bij de Christelijke Gereformeerde Kerken, want, zegt men zelf, “eigenlijk is dat laatste kerkverband onze stip aan de horizon.” (citaat uit het RD-artikel). Ondertussen is een lid van de Kerngroep Bezinning aanwezig als spreker op voorlichtingsavonden voor verontruste GKV-kerkleden “naar aanleiding van het samengaan van de kerkverbanden GKv en NGK in het nieuwe kerkverband de Nederlandse Gereformeerde Kerken (NGK) per 1 mei 2023”  met als tweede spreker ds. Rob Visser van de GKN (op 12 mei 2023 in Zuidhorn), waarbij dus de insteek van de eerste spreker aansluiting bij de CGK zal zijn, terwijl de tweede spreker daar, lijkt mij duidelijk anders over denkt.

Wat is het streven naar ‘gereformeerde oecumene’ waard als men de DGK en de GKN (die ook, al gaat het wat moeizamer dan bij de GKV en de NGK, in staat van hereniging zijn), passeert ten faveure van de CGK waar dezelfde problematieken spelen die reden zijn om te breken met het eigen kerkverband?

En als derde: op 13 mei organiseert de Kerngroep Bezinning, in nauwe samenwerking met de drie uitgetreden GKV-kerken, te Hoevelaken een besloten vergadering om “met elkaar te spreken over de mogelijkheden die er zijn voor hen die niet mee kunnen gaan in de fusiekerk NGK. We willen daarover concreet met elkaar in gesprek gaan (…) in nauw contact met de 3 GKv-gemeenten die niet met de fusie meegaan (..) om ons samen echt te kunnen concentreren op vervolgstappen”, aldus het persbericht van de Kerngroep. Bijna 79 jaar geleden, op 11 augustus 1944, was er in Den Haag ook een landelijke bijeenkomst. Daar werd de ‘Acte van Vrijmaking of Wederkeer’ gepresenteerd en door velen ondertekend. Maar het was een publieke bijeenkomst, waarbij ook predikanten en kerkleden aanwezig waren die het niet met de Vrijmaking eens waren. Dat kon, ook al stonden kerk en land in brand, in alle openheid. Nu zoekt men de beslotenheid van de gelijkgezinden. Met als overduidelijke bedoeling om voor veel verontruste GKV-ers “in samenwerking met de Kerngroep bezinning GKV, op diverse plekken in het land zogeheten preekplaatsen stichten. Voorlopige opvangplaatsen, die dan onder toezicht van Urk en Capelle zullen staan. En waar behoudende voorgangers en emeriti uit de GKV voor kunnen gaan. De voorbereidingen voor het stichten van zulke plaatsen zijn al in gang.”

Wat is het streven naar ‘gereformeerde oecumene’ waard als men overal in het land kerkleden oproept om te breken met de eigen plaatselijke kerk waar Gods Woord getrouw verkondigd wordt, en preekplaatsen opent waar (als het niet de predikanten van Capelle en Vroomshoop zijn) andere behoudende al dan niet geëmeriteerde GKV-predikanten de eenheid met de eigen kerkelijke gemeente waar ze aan verbonden zijn, opbreken door gemeenteleden bewust op te roepen daaruit weg te blijven?

Tenslotte: drie kleine vrijgemaakte kerken met samen amper 900 leden verklaren publiek “de katalysator voor een nieuwe lente van een gereformeerde oecumene” te willen worden. Daarmee trekken ze een hele grote broek aan. Iets bescheidener had ook wel gekund, hoewel de macht van het getal in geloofszaken nooit de doorslag geeft. Maar het trieste in dit geval is, dat deze grote broek al gescheurd is voordat men die aantrok. Scheuringen in drie plaatselijke gemeentes. Afsplitsingen die dreigen in de rest van het land. Daarvan zei in november 2022 een lid van de Kerngroep Bezinning in het Nederlands Dagblad: “Ja, jammer is dat.” (ND 19-11-2022) Waarop ds. Gert Treurniet reageerde: “In de kerk zit tussen betreuren en breken een harde return (…) Weet je wat in elk geval zonde is? De kerk scheuren. Je broers en zussen, die je van de Heer kreeg, in de steek laten.” (ND 29-11-2022)  

door

Na de hereniging tussen GKV en NGK word je géén lid van een ander kerkverband

‘Waar gaat dit over?’ vroeg een kerkelijk meelevende twintiger mij toen hij het verhaal van mr. Pieter Pel en de reaktie van mr. Hans Bügel in het Nederlands Dagblad las. ‘Als je als twee kerken samen besluit om op 1 mei 2023 te fuseren, horen de plaatselijke kerken toch automatisch bij dat nieuwe kerkverband? En als een lokale kerk niet mee wil, kan die dat laten weten, want niemand is toch verplicht om mee te gaan?’

Precies! Als de GKV en de NGK op 1 mei 2023 gaan fuseren, ontstaat er een nieuw kerkverband. Het scheelt maar één letter, maar de twee kerkverbanden die in 1944 tijdens de Vrijmaking ontstonden en in 1967 met ruzie uit elkaar gingen, worden weer één onder de naam “Nederlandse Gereformeerde Kerken”.

Zo ontstaat een nieuw kerkverband. Maar géén ander kerkverband. Want zowel de GKV als de NGK hebben daar samen landelijk, regionaal en plaatselijk toe besloten.

Toch wordt er verwarring gezaaid, en wel door de verontruste vrijgemaakte ‘Kerngroep Bezinning’. In een artikel op hun website en in het Nederlands Dagblad beweert mr. Pieter Pel, dat er straks een ander kerkverband ontstaat, en dat alle plaatselijke kerken dus een apart besluit moeten nemen over de vraag: treden wij toe of treden wij niet toe? Gelukkig wordt zijn opvatting uitvoerig weerlegd door ds. R.J. Vreugdenhil in deze reaktie namens de landelijke Regiegroep en door zijn collega mr. Hans Bügel in het Nederlands Dagblad.

Wat ik erg jammer vind is, dat het hier echt gaat om spijkers op laag water zoeken. En dat terwijl het water sommige verontrusten aan de lippen staat.

Want het is pertinent onjuist dat plaatselijke GKV- en NGK-kerken straks “zomaar tot een ander, nieuw kerkverband behoren” of moeten beslissen “of zij toetreden tot een ander, nieuw kerkverband”, zoals mr. Pel in het ND beweert. Wanneer twee verenigingen unaniem of met ruime meerderheid van stemmen besluiten om te fuseren, stapt niemand  van de leden over naar een andere vereniging, maar blijft iedereen gewoon lid van de nieuwe fusieclub. Zo is het ook met de hereniging op 1 mei 2023 van de GKV en de NGK: alle plaatselijke kerken blijven gewoon wat ze zijn: lid van hun kerkverband, dat nu onder een nieuwe naam verder gaat. Andere plaatselijke kerken die vóór 1 mei 2023 niet tot de GKV of de NG behoorden, kunnen inderdaad vrijwillig toetreden. Maar wie vrijwillig tot het oude GKV- of NGK-kerkverband hoorde, gaat stilzwijgend mee of neemt een bewust besluit om uit het nieuwe, gezamenlijke kerkverband te treden.

Hoewel, ‘stilzwijgend’? Al sinds 2017 zijn alle GKV- en NGK-kerken telkens uitvoerig geïnformeerd. Op alle GKV-classes en NGK-regio’s is de naderende hereniging besproken. Voor de nieuwe regio-indeling zijn alle kerken al verschillende keren bij elkaar gekomen. In ‘mijn’ regio Ommen/Hardenberg waren alle GKV- en NGK-kerken daar ook bij aanwezig, op één kerk na die met een krappe meerderheid besloten heeft niet bij het nieuwe kerkverband te willen blijven horen.

Oftewel: zowel kerkrechtelijk en qua verenigingsrecht (zoals mr. Bügel in het ND-artikel al aangeeft) als in de praktijk zijn alle plaatselijke kerken al lange tijd betrokken bij de hereniging, werken daar aan mee en hebben er dus allang mee ingestemd. En natuurlijk mag een plaatselijke kerk ook besluiten om niet mee te gaan met de hereniging, zoals 3 van de ongeveer 260 GKV-kerken besloten hebben.

Mr. Pel haalt ook nog de vrijgemaakte voorman Klaas Schilder aan. Die noemt het ‘zondig’ wanneer een synode uitspreekt, dat alle plaatselijke kerken automatisch hebben besloten wat de synode besluit. Want, aldus Schilder, “plaatselijke kerken zijn niet afhankelijk van een synode” en een kerkverband “is geen zaak, die opgelegd werd van bovenaf, maar die werd aangegaan door de kerken onderling, zonder enige dwang van buitenaf. Daarom mogen de kerken een verband vrij aangaan en ook weer vrij verbreken” als ze dat nodig vinden.

Het citaat is helemaal juist. Maar wat mr. Pel hier doet is suggereren, dat de Generale Synode van de GKV en de Landelijke Vergadering van de NGK zondig bezig zijn over hun eigen graf heen te regeren door alle kerken over te zetten naar een ander kerkverband. Want, aldus mr. Pel, “de bevoegdheid van de synode reikt niet buiten het eigen kerkverband.”

Maar hier is geen sprake van een ander kerkverband. Na de hereniging ontstaat er een nieuw kerkverband dat de wettige voortzetting is van de vorige twee kerkverbanden.

Die hereniging is het resultaat van de opdracht van plaatselijke kerken aan het kerkverband om de eenheid te zoeken.  

Die hereniging is telkens met de plaatselijke kerken besproken.

Aan die hereniging hebben alle GKV-kerken (op drie na) hartelijk meegewerkt.

Hoe kun je dan met droge ogen een parallel trekken tussen de voorgenomen landelijke hereniging van GKV en NGK en de verschrikkelijkste vorm van hiërarchie, met schorsingen en afzettingen van professoren, predikanten, ouderlingen en complete kerkenraden, waarmee K. Schilder en velen met hem in de tijd van de Vrijmaking te maken hadden?

De Kerngroep Bezinning bewijst de verontrusten in de vrijgemaakte kerken met deze spitsvondige onjuistheden geen dienst. Het zorgt alleen maar voor meer onrust.

Wat kun je de verontrusten dan wel adviseren? Ik zou zeggen: blijf trouw lid van je eigen plaatselijke GKV- of NGK-gemeente. Daar verandert namelijk per 1 mei helemaal niets.

Bovendien is er geen echt alternatief, zoals ik al eerder blogde. De eerste twee uitgetreden GKV-kerken willen contacten zoeken met DGK en GKN (die na 15 jaar ook nog steeds niet één zijn) en de derde met de CGK, terwijl er ook nog losse ex-GKV-kerken met of zonder dominee bestaan.

door

Je mag na de landelijke hereniging op 1 mei 2023 tussen GKV en NGK (nog) lid blijven van je plaatselijke kerk volgens de Kerngroep Bezinning

In mijn vorige blogs en via de social media liet ik verschillende keren weten, dat ik het jammer vind dat de Kerngroep Bezinning GKv  vrijgemaakte kerkenraden en vrijgemaakte gemeenteleden oproept om op 1 mei niet mee te gaan met de hereniging tussen GKV en NGK. En ik schreef, dat de negen regio-avonden die de Kerngroep in januari en februari 2023 organiseert weliswaar onder het kopje ‘bezinning en verbinding’ worden aangekondigd, maar dat de uitkomst wat betreft de kerngroep zelf al duidelijk is: niet meegaan met de hereniging, maar als zelfstandige kerken verder gaan. Zo staat het letterlijk in het verslag van de eerste studiedag van Kerngroep Bezinning op 24 september 2022:

De kerngroep geeft nogmaals aan dat het niet de bedoeling is een nieuw en blijvend kerkverband te stichten, maar om zoveel mogelijk mensen binnen de GKv te motiveren en mobiliseren om gezamenlijk op 1 mei 2023 de beslissing te nemen om niet mee te gaan met de fusie. Als we niet meegaan met de gefuseerde NGK willen we tegelijk de eenheid zoeken met alle gereformeerde belijders die op dezelfde grondslag van Bijbel en belijdenis staan. We spreken dan concreet over DGK, GKN, brs. en zrs. uit de CGK enz.

Op die studiedag van 24 september werd wereldkundig gemaakt, dat ‘Kerngroep bezinning GKv’ de opvolger is van de ‘Kerngroep MVEA’ en uit de volgende leden volgende leden bestaat: ds. Rufus Pos, ds. Henk Room, br. Wim Jol, br. Frans Pansier, br. Pieter Pel en br. Dick Slump. Volgens de website zijn ze dit alle zes nog steeds.

In november 2022 lieten Henk Room en Pieter Pel in het Reformatorisch Dagblad en in het Nederlands Dagblad duidelijk weten, dat ze op 1 mei niet mee kunnen en willen gaan. Ze hopen dat meer kerkenraden het voorbeeld van Capelle-Noord en Urk zullen volgen om ook niet mee te gaan. Als plaatselijke kerken dat niet doen, hopen ze dat er her en der ‘regio-plekken’ ontstaan die zich ontwikkelen tot zelfstandige gemeentes. En ze kondigden aan, dat de Kerngroep in de eerste maanden van 2023 een aantal regioavonden zou gaan houden om GKV-kerkleden voor te lichten.

De insteek van die ‘bezinnings- en verbindingsavonden’ leek mij op grond van bovenstaande wel duidelijk: de situatie in de GKV is zo ernstig en het verval zo groot, dat het niet verantwoord is om als plaatselijke kerk lid te blijven van je eigen kerkverband dat nu gaat herenigen met de NGK. En als een kerkenraad dat wel doet, moet je als vrijgemaakt gemeentelid lid je kerkenraad daarop aanspreken, of als dat niet lukt, met andere bezwaarde kerkleden jezelf organiseren in ‘regioplekken’ en uiteindelijk een nieuw, weliswaar tijdelijk kerkverband vormen die aktief werk gaat maken van kerkelijke eenheid met andere kerken die nog klassiek-gereformeerd zijn willen kerken.

Nu kreeg ik de laatste weken van twee kanten te horen, dat ik hiermee een verkeerd beeld geef van de bezinningsavonden. Een emeritus-predikant liet mij weten, dat op de 6e bezinningsavond in Bunschoten het citaat uit het verslag van 24 september is teruggetrokken / gecorrigeerd. Als mensen ervoor kiezen (nog) in de GKV te blijven, respekteert de Kerngroep die keus.

En ds. Sipke Alserda, samen met de brs. Wim Jol, Frans Pansier en Kees Smallenbroek verantwoordelijk voor de organisatie van de regioavonden, belde mij persoonlijk op met de mededeling, dat de bezinningsavonden alleen maar als doel hadden om met elkaar in gesprek te komen en te blijven over de ontwikkelingen binnen de GKV, en dat het beslist niet de insteek van deze avonden was om de aanwezigen op te roepen te breken met de GKV en zelfstandig verder te gaan.

Ik neem daar dankbaar kennis van. Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald.  En heb ook toegezegd aan collega Alserda, dat ik dit openlijk zou melden. Bij dezen.

Het blijft dan wel merkwaardig, dat twee van de vier organisatoren van de bezinningsavonden als lid van de Kerngroep op 24 september nadrukkelijk aangaven: we gaan op 1 mei 2023  niet mee met de fusie en zien het als onze taak om zoveel mogelijk mensen te motiveren en te mobiliseren om ook niet mee te gaan.

Merkwaardig is het ook, dat de Kerngroep die deze taak voor zichzelf zag weggelegd en daarna op tournee gaat, pas op de bezinningsavonden zelf aangeeft, niet meer op te roepen tot afscheiding, maar er alle respekt voor heeft wanneer mensen besluiten om lid van hun plaatselijke gemeente te blijven als die op 1 mei 2023 toch met de herenigde Nederlandse Gereformeerde Kerken mee gaat. Het zou de Kerngroep sieren als ze ook openlijk op hun website vermelden dat men teruggekomen is op het absolute standpunt om zoveel mogelijk kerkleden op te roepen te breken met hun plaatselijke kerk als die op 1 mei 2023 wel deel wil uitmaken van het herenigde kerkverband.

Toch ben een beetje bang dat een collega-predikant die op één van de bezinningsavonden aanwezig was gelijk heeft. Hij zei: “Op die avond werd inderdaad niet gezegd, dat iedereen per 1 mei moet breken met de GKV. Men roept wel op, om bij de eigen kerkenraad alle zorgelijke ontwikkelingen aan te kaarten. En als men daar geen gehoor krijgt, moet je als bezorgde kerkleden elkaar gaan opzoeken. En je moet hopen op een herverkaveling van kerken, zodat je, als er niets verandert in het herenigde GKV-NGK-kerkverband, er een veilige plek is om te blijven wat je graag wilt zijn: klassiek-gereformeerd.” Mijn collega zei daarbij: “Dus eigenlijk is de uitkomst wél duidelijk, maar hebben de leden van de Kerngroep begrip voor het verschil in tempo.”

door

ONDERWEG NAAR ÉÉN KERK

-over het samengaan in 2023 van de GKV en de NGK-

‘Onderweg naar één kerk’ – zo heet het proces van landelijke eenwording tussen de GKV (afkorting voor: Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt) en de NGK (afkorting voor: Nederlands Gereformeerde Kerken). Op 1 mei 2023 worden die twee kerkverbanden één en maken alle plaatselijke kerken deel uit van het kerkverband van “De Nederlandse Gereformeerde Kerken”.

De breuk

Met deze hereniging komt een eind aan de breuk die eind jaren ’60 is ontstaan. Toen, zo’n 25 jaar na de Vrijmaking van 1944, was er veel verschil van mening over de waardering van de Vrijmaking, over de binding aan de gereformeerde belijdenis en over het gezag en de waarde van het kerkverband. Het gevolg was, dat in 1970 ongeveer 25.000 van de 100.000 kerkleden ‘buiten verband’ waren komen te staan, vooral in Noord-Holland, in Midden-Nederland en in de regio Kampen.

De samensprekingen

In 1993 werd er voor het eerst weer met elkaar gesproken. Er kwam overeenstemming als het ging om de binding aan de belijdenis en ook over de betrouwbaarheid van de Bijbel en de uitleg daarvan. Op 11 november 2017 werd daarom in een gezamenlijke vergadering het verlangen uitgesproken om te komen tot één kerkgemeenschap,  op basis van de Schrift als Woord van God, in gebondenheid aan de gereformeerde belijdenisgeschriften en ingericht volgens de beginselen van het gereformeerde kerkrecht. Op die dag werd er ook een kruik geplaats waarin symbolisch de tranen uit het verleden werden opgevangen, waarna de kruik verzegeld werd.

Landelijk één kerk

Dat verlangen naar eenheid werd steeds concreter en leidt er nu toe, dat we per 1 mei 2023 samen het kerkverband van ‘de Nederlandse Gereformeerde Kerken’ vormen. Twee kerkverbanden die weer samen één worden is een verhoring van het gebed van de Here Jezus om eenheid tussen christenen en een prachtige invulling van Psalm 133 waar gesproken wordt over hoe goed het is als gelovigen samen in liefde bij elkaar wonen. Dat is een positief signaal in een tijd waarin we als christenen een minderheid zijn geworden.

Die eenheid was er al veel langer op plaatselijk niveau. Kerken uit de CGK, de GKV en de NGK houden gezamenlijke diensten en vormen samenwerkingsgemeentes, zoals bv. in Deventer en Hengelo (alle drie), in Langeslag en Nunspeet (GKV + NGK) en in Nijmegen en Sneek (CGK + GKV).

Meer variatie

Nu gaan de GKV en de NGK ook landelijk samen. Voor plaatsen waar maar één kerk is, zoals in Balkbrug en Oosterwolde, waar ik als predikant aan verbonden ben, verandert er niet zoveel. Het grootste verschil is in beide gevallen, dat we overstappen naar een andere regio (van classis Ommen naar regio Hardenberg en van classis Assen naar regio Fryslân). Maar in sommige regio’s en zeker ook landelijk krijgen we te maken met meer variatie. Die variatie was er al, bijvoorbeeld als het gaat over gelovige zusters in het ambt van predikant, ouderling of diaken. Of als het gaat om het houden van één of twee kerkdiensten op zondag.

In het nieuwe kerkverband krijgen plaatselijke kerken meer ruimte om eigen keuzes te maken. Vroeger zagen kerken er van Roodeschool tot Axel en van Den Helder tot Maastricht ongeveer hetzelfde uit. Die uniformiteit heeft plaats gemaakt  voor meer diversiteit. De eenheid van het geloof zit ‘m niet in vormen, maar in het volgen van de ene Heer. Tegelijk wordt de rol van de regiovergadering (dat is de nieuwe naam voor ‘classis’) belangrijker, want daarin adviseren de plaatselijke kerken elkaar en leggen ze verantwoording af hoe ze als kerk trouw zijn aan Gods Woord en de gereformeerde belijdenis. Ook wordt de inbreng van kerken op landelijke besluiten groter. Want op de regiovergaderingen krijgen zij de taak om onderwerpen die op Landelijke Vergadering (de oude ‘Generale Synode’) aan de orde komen, inhoudelijk voor te bespreken. Dat is juist een belangrijk kenmerk van een echt gereformeerd kerkverband: minder van bovenaf door een synode opgelegd, maar als kerken samen het goede voor elkaar zoeken en elkaar daar ook toe aansporen. De eenheid in ons nieuwe kerkverband kenmerkt zich dus door twee woorden: vertrouwen en verantwoording.

Bezwaren en verontrusting

In beide oude kerkverbanden zijn er ook bezwaren tegen de hereniging. Binnen de NGK (zo’n 85 kerken met 30.000 leden) merk je hier en daar angst dat de GKV-kerken (zo’n 255 kerken met 105.000 leden) een groot stempel op het kerkverband gaan drukken. Daardoor zouden plaatselijke kerken minder ruimte krijgen voor eigen keuzes. Binnen de GKV zijn sommigen van mening dat de binding aan de Bijbel en de Drie Formulieren van Eenheid niet voldoende gegarandeerd is, dat de nieuwe kerkorde veel te vrijblijvend is en dat er teveel aan de plaatselijke kerken wordt overgelaten, bv. als het gaat om kinderen aan het Avondmaal, om ruimte voor homorelaties en om het wel of niet ondertekenen van de belijdenisgeschriften door ambtsdragers.

Eenheid in belijden & plaatselijke vrijheid

Dat zijn inderdaad thema’s waar verschillend over gedacht wordt. Over deze onderwerpen wordt in het herenigde nieuwe kerkverband niet op voorhand landelijk iets vastgelegd. Maar als je daar bij een open Bijbel eerlijk met elkaar over in gesprek gaat, moet je dan de kerk verlaten als je er samen niet uit komt? De afgelopen jaren hebben zowel de GKV- als de NGK-kerken gezegd: nee, want in onze kerken willen we samen één zijn in gelovig ontzag voor God, met eerbied voor zijn Woord. Dan mag je elkaar ook ruimte geven voor christelijke vrijheid. Zoals een oud gezegde luidt (volgens sommigen stamt die af van Augustinus): ‘Eenheid in het noodzakelijke, vrijheid in het niet-noodzakelijke en in beiden liefde’.

Noodzakelijk is en blijft de binding aan de Bijbel en de gereformeerde belijdenisgeschriften. Alle ambtsdragers beloven dat bij hun bevestiging en alle predikanten moeten ook het verbindingsformulier ondertekenen. Plaatselijke kerken mogen dat laatste ook vragen van de ouderlingen en diakenen.

De nieuwe kerkorde

De herenigde kerk krijgt ook een nieuwe kerkorde, want gezamenlijke afspraken bieden structuur en geven bescherming in de onderlinge omgang.  Eén van de eerste zinnen in de nieuwe kerkorde is: “De kerken hanteren een gezamenlijke kerkorde, die de onderlinge omgang en het recht in de kerken beschrijft.” De  vorige kerkordes van 1978 en 2014 waren veel meer voorschrijvend (‘zo horen we het als kerken te doen’). Nu kiezen we als kerken voor een meer beschrijvende kerkorde (‘zo zijn onze manieren op dit moment’). Worden we daarmee een vrijblijvend kerkgenootschap? Nee, want de binding aan de Bijbel en de belijdenis blijft uitgangspunt, ook in de nieuwe kerkorde. Die begint zelfs met deze zin: “Wij willen kerken zijn waar Jezus Christus centraal staat. Hij is onze levende Heer.” Maar elke plaatselijk kerk krijgt wel meer ruimte dan we als GKV gewend waren om zelf keuzes te maken als het om de manier van kerk-zijn gaat. Niet vrijblijvend, want op de regio-vergadering (de classis) leggen kerken daar verantwoording over af, zoals hierboven al is gezegd. Zoals ook in het voorwoord op de kerkorde staat: hoe belangrijker het onderwerp is, hoe meer het erop aankomt recht te doen en hoe wezenlijker het is dat we hier samen één lijn in hebben.

Christus blijft het Hoofd van zijn kerk

Verandert er halverwege 2023 veel voor de GKV-kerken als we gefuseerd zijn met de NGK-kerken? Nee. We blijven gereformeerde kerken die trouw willen zijn aan Christus als Hoofd van zijn kerk. Hem willen we dienen  en Hem wil volgen. In onderling vertrouwen en met een aantal goede afspraken. Minder dan vroeger, dus de variatie en veelkleurigheid binnen het kerkverband neemt toe. Maar als gereformeerde kerken hebben we altijd al gezegd, dat de eenheid van het geloof niet gelegen is in eenheid van vormen, maar in het erkennen van Jezus Christus als de ene Heer van ons leven. Daar kunnen en mogen en willen we elkaar op blijven aanspreken, ook als we als GKV en NGK straks samen één kerkverband vormen.

Met dank aan collega Rob Vreugdenhil, die in zijn gemeente twee middagen uitleg gegeven heeft over de hereniging tussen de GKV en de NGK. Deze ‘lezingen’ zijn te bekijken en te beluisteren op YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=IBXtVzNB0_o en https://www.youtube.com/watch?v=i-FdIOSCQrk

door

Als Te Velde nu maar eens kleur bekende

-waar blijft de oproep om niet te breken met de GKV?-

De komende weken (van 19 januari t/m 26 februari) belegt de Kerngroep bezinning GKv op negen plaatsen in Nederland ‘regionale bezinningsavonden’ over de ontwikkelingen in de vrijgemaakt-gereformeerde kerken. Vooral de landelijke fusie in mei 2023 met de nederlands-gereformeerde kerken baart hen grote zorgen. Volgens hen kun je plaatselijk en persoonlijk niet meer gezond gereformeerd zijn binnen dat nieuwe kerkverband. Plaatselijke GKV-kerken wordt opgeroepen om niet mee te gaan met de fusiekerk. Individuele GKV-leden kunnen zich aansluiten bij “regioplekken, die zich mogelijk tot nieuwe gemeenten kunnen ontwikkelen,”, aldus Pieter Pel, één van de initiatiefnemers van de Kerngroep, in het Reformatorisch Dagblad van 11 november  2022. In datzelfde interview zei ds. Henk Room, dat de kerkorde van de nieuwe Nederlandse Gereformeerde Kerk “de belijdenis op afstand zet en (…) de toegenomen individualisering in de kerk bevestigt. Om al dat soort redenen kunnen wij volgend jaar niet mee met de fusie.”

Het is opvallend dat dit streven naar afscheiding in de aankondiging van de bezinningsavonden niet openlijk benoemd. Daarin lees je: ons doel is ‘bezinning en verbinding’ met als uitgangspunt het boek Het Woord in geding. Daarin staan zeven hoofdstukken: drie over ‘Omgang met de Schrift’, twee over ‘Schrift en belijdenis’ en twee over ‘Schrift en kerkorde’. Tussen deze drie blokjes staat een meer persoonlijk tweeluik.

Nu is er met dit boek iets merkwaardigs aan de hand. Van de acht schrijvers zijn er vijf lid van de Kerngroep die al openlijk aangegeven heeft niet met de fusiekerk mee te willen gaan. Daarnaast schrijft prof. dr. Henk van den Belt (lid van de PKN – Gereformeerde Bond) over de invloed van de nieuwe hermeneutiek binnen de GKV en geeft dr. Gert van den Brink (lid van de HHK) een kritische bespreking van het GKV-synode-rapport waarin de toelating van vrouwen tot de ambten exegetisch onderbouwd wordt.

De achtste en laatste auteur is echter iemand die midden in de GKV-kerken staat, nl. dr. R.T. (Dolf) te Velde. Hij is sinds 2015 universitair hoofddocent dogmatiek aan de Theologische Universiteit van de GKV in Kampen/Utrecht. In zijn bijdrage stelt hij scherpe vragen als het om het gezag van Gods Woord gaat. Vanuit de Nederlandse Geloofsbelijdenis laat hij zien, dat God ons de Bijbel gegeven heeft vanuit zijn bijzondere zorg voor ons en ons behoud (art. 3), dat wij Gods Woord zonder twijfelen aanvaarden als de maatstaf voor ons geloof (art. 5) en dat de Bijbel Gods wil volkomen bevat en ons voldoende leert wat wij moeten geloven om behouden te worden (art. 7). Te Velde is er vrij kritisch over of in het GKV-synode-rapport deze aspecten wel voldoende tot hun recht komen. “De wijze van redeneren in het commissierapport zet (…) de eenheid van de Schrift op losse schroeven.” De uitkomst is volgens Te Velde, dat “doorgaande lijnen in wat de Schrift leert over de verhouding van man en vrouw worden uitgeschakeld.” Daardoor komt in de GKV “de gezamenlijke bereidheid om rond een open Bijbel door te spreken en je door het Woord van God te laten gezeggen (…) onder druk te staan.”

Ik vind het artikel van Te Velde waardevol. Hij betrekt de wacht bij het Woord van onze God. Daarin geeft God ons wijsheid om gered te worden door het geloof in Jezus Christus en rust Hij ons als mensen die Hem toebehoren steeds meer toe tot elk goed doel, zoals Te Velde aan het eind van zijn artikel 2 Timoteüs 3:15-17 aanhaalt.

Maar Te Velde zegt er wel het volgende bij:

“Op zichzelf hoeft het toelaten van vrouwelijke ambtsdragers niet kerkscheidend te zijn.”

“Een kerkelijk beleid dat hierin [in de ethische en praktische thema’s waar de vraag hoe we trouw blijven aan de Schrift niet altijd zo eenvoudig te beantwoorden is]  keuzes maakt waar niet iedereen zich achter kan scharen hoeft de kerkelijke gemeenschap nog niet te breken.”

Dat is een duidelijk statement. Het zou fijn zijn wanneer Te Velde dat nu ook publiek gaat herhalen, nu er de komende maanden op regionale voorlichtingsavonden bewust aangekoerst wordt om uit de GKV te stappen en een eigen kerkverband op te starten.

‘Als Te Velde nu maar eens kleur bekende’ – deze uitdrukking ontleen ik aan het boekje ‘Als Bavinck nu maar eens kleur bekende’ dat in 1994 verscheen. Daarin staan de nooit gepubliceerde aantekeningen uit 1919 van prof. dr. Herman Bavinck over o.a. het Schriftgezag. In die tijd speelde de ‘zaak-Netelenbos’. J.B. Netelenbos was in dat jaar afgezet als predikant vanwege zijn Schriftbeschouwing. Hij neigde naar de mening dat niet de Bijbel zelf geïnspireerd is, maar dat de Heilige Geest Gods Woord in de harten van de schrijver gewerkt heeft. Zo is ook voor christenen vandaag het getuigenis van de Heilige Geest de grond van ons geloof was. Bavinck was dat niet met Netelenbos eens: de Bijbel zelf is door God geïnspireerd en vormt de grond van ons geloof, en het door de Heilige Geest verlichte oog en hart is het middel waardoor mensen het gezag van de Schrift erkennen en aannemen.

In zijn concept-brochure gaat Bavinck breder in op de verhouding tussen het gezag van de Bijbel en de resultaten van de moderne wetenschap. Hij houdt vast aan het gezag van de Schrift, zowel formeel als materieel, maar vindt dat er relatief veel vrijheid moet zijn als het om Schriftgebruik en Schiftuitleg gaat, omdat geen mens onfeilbaar is, de belijdenisgeschriften ‘revisibel’ zijn en elke kerk vatbaar voor dwaling. Ook maakt Bavinck onderscheid tussen het wezen en de vorm van de Bijbel. Daaruit volgt, “dat we de Bijbel beschouwen als een historisch boek, dat onder Gods leiding in de tijd, in bepaald milieu, door bepaalde personen enz. is ontstaan. Dat is de organische inspiratie, de onderscheiding (niet scheiding) tussen wezen en vorm. Alles menselijk en alles goddelijk. Alles goddelijk en alles menselijk. Twee zijden van de Schrift, met analogie in de persoon van Christus, maar analogie, niet meer. Van God en door de profeten. Er kan hiervan misbruik worden gemaakt, als van alles. Maar op zichzelf zeer juist.” Juist omdat alles in de Bijbel volgens Bavinck een historisch karakter draagt, is het van belang “dat wij bij de exegese daarmee rekenen moeten, en niet zo maar de woorden van de Schrift zonder meer kunnen overnemen en toepassen. We hebben met verschil van tijden en toestanden te rekenen.” Bavinck noemt daarbij als o.a. als voorbeeld: “heel de verhouding van man en vrouw [is] bij ons gewijzigd.” En omdat de terugkomst van Christus zo lang uitblijft, zijn wij met onze maatschappelijke en wetenschappelijke ontwikkelingen steeds verder af komen te staan van hoe de samenleving er in de dagen van het Nieuwe Testament er uit zag. “Tweeduizend jaren scheiden ons.” Volgens Bavinck hoef je als bijbelgetrouwe gelovige deze vragen niet uit de weg te gaan en mag je zoeken naar harmonie tussen deze beiden, al blijven er ook grote gevaren om de bijbelse schat te verliezen. Bavinck schrijft dan: voor veel gelovigen is het dan “schijnbaar veiliger zich terug te trekken (separatisme, piëtisme enz.). Maar dat is ongeloof, geen vroomheid. Ongeloof aan Gods voorzienigheid in deze eeuw. Christendom is principieel anders. Vooral ook in het calvinisme. Vaste punten in het christendom: Schrift en Christus, 2 Tim. 3:16, 1 Tim. 3:16.” Daarbij valt het Bavinck op, dat er onder de aanhangers van beide standpunten velen zijn “die oprecht en ernstig zoeken”, maar dat er ook “zondig conservatisme der ouderen” en even erge “kritiek der jongeren” is. Dat is het verschil tussen “middelpunt-zoekende en middelpunt-vliedende mannen en vrouwen.”

Zo eindigt Bavinck op bijna dezelfde manier zijn conceptbrochure als Te Velde zijn artikel. Het gezag van de Bijbel hooghouden, omdat daarin Christus in het centrum staat. Als en zolang we daar samen op aanspreekbaar willen zijn, moeten en kunnen we ook samen verder.

Bavinck heeft zijn aantekeningen nooit officieel gepubliceerd. Of hij het niet wilde of dat zijn vroege sterven anderhalf jaar later (hij werd maar 67 jaar oud) daar de oorzaak van is zal altijd een vraag blijven.

Nu er een kerkscheuring nadert, zou het fijn zijn wanneer Te Velde wel openlijk kleur bekent door zich publiek uit te spreken. Vindt hij het verval in de vrijgemaakte kerken zo groot dat het plicht is om met dit kerkverband te breken? Of vindt hij deze breuk een aanslag op het kerkvergaderend werk van Christus en roept hij ieder op om op haar of zijn plaats te blijven als kerklid, als predikant en als docent aan de Theologische Universiteit van de Nederlandse Gereformeerde Kerken?